Bại não, liệt tứ chi do viêm não Nhật Bản

25 - 35% bị di chứng và tử vong

Thấy con bị sốt li bì 3 ngày không hạ, đến khi sốt li bì, co giật, bệnh nhi Nguyễn Quốc Đạt (4 tuổi, Bắc Ninh) được gia đình đưa đến khám tại BV Nhi T.Ư nhập viện ngày 5/6. Khi đến BV, bé Đạt đã rơi vào tình trạng hôn mê, liệt nửa người phải. Sau khi thăm khám, chọc dịch não tủy, làm các xét nghiệm, các bác sĩ chẩn đoán bé Đạt mắc viêm não Nhật Bản. Sau 17 ngày được điều trị bằng thở oxy, dùng thuốc chống phù não, cháu Đạt đã tỉnh táo, không còn sốt nhưng có di chứng vận động. Người nhà cho biết, cháu Đạt chưa được tiêm vaccine phòng viêm não Nhật Bản.

Tương tự, cháu Đào Khánh Long (7 tuổi, Nghệ An) được chuyển đến điều trị tại BV Nhi T.Ư khi bệnh đã diễn biến đến ngày thứ 10. Theo lời người nhà, trước đó cháu Long đột ngột sốt cao 39 - 40 độ C. Gia đình cho bé uống thuốc hạ sốt thì thấy nhiệt độ có hạ. Hai ngày sau đó, bé liên tục kêu đau đầu, đau hốc mắt, có biểu hiện sợ ánh sáng. Đưa con vào BV Đa tỉnh Nghệ An, cha mẹ cháu được các bác sĩ thông báo Long mắc viêm não Nhật Bản. Bệnh nhi sau đó được điều trị kháng sinh, chống phù não nhưng tình trạng sức khỏe không tiến triển. Sau 3 ngày, cháu xuất hiện hôn mê, thở ức chế. Các bác sĩ BV tỉnh đã phải đặt nội khí quản và cho bệnh nhi thở máy. Sau đó, cháu được chuyển đến BV Nhi T.Ư trong tình trạng rất nặng: phải đặt nội khí quản và liệt vận động toàn thân. Đến nay, đã qua 14 ngày được điều trị tích cực, tình trạng của bệnh nhi có cải thiện hơn nhưng cháu đã xuất hiện những di chứng nặng như liệt cơ hô hấp, liệt tứ chi. Dù đã mở được mắt song bé vẫn phải phụ thuộc vào máy thở.

Tiêm chủng là cách phòng bệnh tốt nhất

Theo TS Nguyễn Văn Lâm - Trưởng khoa Truyền nhiễm, BV Nhi T.Ư, viêm não Nhật Bản có thể diễn ra quanh năm nhưng cao điểm từ tháng 5 đến tháng 9. Hiện nay, tuy đa số các trẻ đã được tiêm phòng đầy đủ nhưng vẫn còn rải rác các trường hợp trẻ mắc bệnh do sức đề kháng kém, chưa tiêm vaccine phòng bệnh hoặc tiêm không đủ số mũi. Hiện tại, khoa Truyền nhiễm đang điều trị cho hai trường hợp mắc viêm não Nhật Bản. Không may mắn, cả hai bệnh nhi này đều phải gánh chịu một trong những di chứng nặng nề của bệnh.

Trẻ bị viêm não Nhật Bản đang được điều trị tại Bệnh viện Nhi T.Ư.

Khi bị viêm não Nhật Bản, giai đoạn ủ bệnh kéo dài từ 5 - 14 ngày (trung bình là 1 tuần). Thời kỳ khởi phát, bệnh thường khởi phát rất đột ngột với triệu chứng sốt cao trên 39oC. Trong thời kỳ này, bệnh nhân đau đầu, đau bụng, buồn nôn và nôn. Ngay trong 1 - 2 ngày đầu của bệnh, bệnh nhi đã xuất hiện cứng gáy, tăng trương lực cơ, rối loạn sự vận động nhãn cầu, lú lẫn hoặc mất ý thức. Ở một số trẻ nhỏ tuổi, ngoài sốt cao có thể thấy đi ngoài phân lỏng, đau bụng, nôn. Thời kỳ toàn phát, là lúc virus xâm nhập vào tế bào não tủy gây hủy hoại các tế bào thần kinh. Bước sang thời kỳ toàn phát, các triệu chứng không giảm mà lại tăng lên, bệnh nhân đi vào hôn mê sâu dần. Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật cũng tăng lên như vã nhiều mồ hôi, da lúc đỏ, lúc tái, rối loạn nhịp thở và tăng tiết trong lòng khí quản, mạch thường nhanh và yếu. Thời kỳ toàn phát diễn ra ngắn, bệnh nhân nhanh chóng rơi vào tình trạng hôn mê sâu với rối loạn các chức năng sống. Những bệnh nhân vượt qua được thời kỳ này thì tiên lượng tốt hơn. Bệnh nhân có thể xuất hiện những biến chứng sớm như viêm phế quản, viêm phổi do bội nhiễm hoặc viêm bể thận, bàng quang do thông tiểu hoặc đặt sonde dẫn lưu; loét và viêm tắc tĩnh mạch do nằm lâu và rối loạn dinh dưỡng. Những di chứng sớm có thể gặp là bại hoặc liệt nửa người, mất ngôn ngữ, múa giật, múa vờn, rối loạn phối hợp vận động, giảm trí nhớ nghiêm trọng, rối loạn tâm thần, vận động.

Từ cuối tuần thứ 2 trở đi là thời kỳ của những biến chứng và di chứng muộn. Những biến chứng muộn có thể gặp là loét nhiễm trùng, rối loạn giao cảm, rối loạn chuyển hóa. Những di chứng muộn có thể gặp là động kinh, nghe kém hoặc điếc, rối loạn tâm thần… Để phòng bệnh, TS Nguyễn Văn Lâm khuyến cáo, tiêm chủng là biện pháp tốt nhất, theo đó, tiêm 2 lần cách nhau từ 7 – 14 ngày, sau đó 1 năm nhắc lại mũi thứ 3, cứ mỗi 3 - 4 năm tiêm nhắc lại. Ngoài ra, cần cho trẻ ăn uống hợp vệ sinh, nâng cao thể trạng, nằm màn tránh muỗi đốt…

Viêm não Nhật Bản được xem là một trong những bệnh nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong và di chứng cao ở trẻ nhỏ (từ 25 - 35%). Những di chứng này khiến người bệnh giảm khả năng giao tiếp, giảm hoặc mất khả năng lao động, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. TS Nguyễn Văn Lâm Trưởng khoa Truyền nhiễm, BV Nhi T.Ư