Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ lý giải việc sẽ chuyển giáo viên từ biên chế sang hợp đồng

- Thời gian qua, chúng ta bàn nhiều đến tự chủ giáo dục đại học mà chưa đề cập sâu tới tự chủ đối với giáo dục phổ thông. Đây là băn khoăn của ngành. Chính vì thế, khi xây dựng nghị định tự chủ các đơn vị sự nghiệp công lập ngành giáo dục, Bộ GD&ĐT đã phải tách thành hai, một Nghị định cho giáo dục đại học và một Nghị định dành cho giáo dục phổ thông. Đối với các cơ sở giáo dục phổ thông, Bộ GD&ĐT chưa đề cập tới vấn đề tự chủ tài chính vì vấn đề này còn phải bàn thêm. Ở đây, tự chủ chính là phân cấp, phân quyền cho các cơ sở giáo dục, bao gồm tự chủ về nhiệm vụ và tự chủ về nhân sự.

Tổ chức bộ máy và nhân sự, là vấn đề thiếu tự chủ nhất hiện nay ở các nhà trường. Các trường mới là nơi có nhu cầu tuyển dụng, biết rõ số lượng giáo viên thừa thiếu ra sao nhưng lại bị động trong khâu tuyển dụng giáo viên. Việc tuyển dụng thường do UBND huyện hay do các sở đảm nhiệm theo kế hoạch biên chế chung, thậm chí tuyển gộp rồi phân về cho các trường, dẫn đến hiện tượng vênh về chuyên môn, thừa thiếu cục bộ, gây ra khó khăn cho các trường.

Nếu như không phân cấp cho các trường mạnh hơn nữa thì vai trò chủ động của các nhà trường và tính linh hoạt của các thầy cô giáo chắc chắn sẽ mờ nhạt và khó tránh khỏi việc các cấp quản lý như sở, phòng sẽ can thiệp vào nhiệm vụ chuyên môn cũng như nhiều hoạt động khác của trường. 

- Muốn nâng cao chất lượng giáo dục phải bắt đầu từ đội ngũ giáo viên, muốn thu hút và giữ chân được giáo viên giỏi cần có chế độ đãi ngộ lớn. Nếu chúng ta cứ giữ mãi định biên như hiện nay sẽ khó tạo ra được động lực cho những người tâm huyết và lâu dài khó tạo được đột phá cho quá trình đổi mới giáo dục. Vì thế, đã tới lúc phải đẩy mạnh tiến trình cho các trường tự chủ trong việc tuyển dụng giáo viên, đánh giá cán bộ và tiến tới thí điểm chế độ hợp đồng lao động đối với giáo viên.

- Khi thực hiện chắc chắn sẽ có những vướng mắc, nhưng những vướng mắc đó có thể “gỡ” được như với đội ngũ giáo viên cũ, chuẩn bị tâm lý cho họ thế nào, các bước chuyển ra sao. Ví dụ nữa là chế độ đãi ngộ cho giáo viên như thế nào. Lâu nay, dư luận xã hội vẫn đề cập tới vấn đề thu nhập của giáo viên thấp, đời sống giáo viên khó khăn. Đó là sự thật, cũng là món nợ mà người đứng đầu ngành như tôi cảm thấy day dứt khi chưa trả được. Nhưng sẽ rất khó có thể tạo ra sự thay đổi nếu cứ mãi bó buộc trong đồng lương công chức, viên chức, đã được quy định chung rồi.

Ban đầu sự thay đổi này sẽ có tác động nhiều chiều đến đội ngũ giáo viên, sẽ có người đồng thuận, sẽ có người băn khoăn, thậm chí là phản đối. Nhưng về lâu dài việc chuyển sang chế độ hợp đồng đối với giáo viên là cần thiết để từng bước cải thiện thu nhập, nâng cao chất lượng đội ngũ gắn liền với quá trình đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục.

Đây là vấn đề có thể tác động đến hơn một triệu thầy cô giáo, vì vậy, Bộ GD&ĐT sẽ nghiên cứu kỹ, từng bước thí điểm để có lộ trình hài hòa chứ không phải cùng một lúc toàn ngành giáo dục chuyển từ công chức, viên chức sang chế độ hợp đồng. Trước mắt, ngành làm thật tốt theo Luật Viên chức. Sau đó từng bước có lộ trình thí điểm, phù hợp với tình hình của từng địa phương. Chẳng hạn một số trường phổ thông có thương hiệu, điều kiện thì cho thí điểm từng bước một, sau đó rút kinh nghiệm rồi mới nhân rộng ra. Không dùng hành chính để áp đặt, nhất là vùng sâu vùng xa cũng phải có lộ trình riêng để phù hợp với tình hình thực tế. Việc này vẫn đang trong giai đoạn xem xét, tính toán của ngành giáo dục.