Giải thưởng VinFuture 2022 sẽ “tái định hình” thế giới hậu đại dịch

GS Sir Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture lý giải về lý do Công nghệ mạng toàn cầu đạt Giải thưởng Chính của VinFuture mùa 2.

Đỉnh cao của Công nghệ mạng toàn cầu vẫn ở phía trước

- Giải thưởng Chính VinFuture 2022 vinh danh Công nghệ mạng toàn cầu (CNMTC) - một tổ hợp các phát minh đã được công bố và đi vào cuộc sống nhiều năm trước. Phải chăng Hội đồng Giải thưởng không có đề cử nào mới thực sự xuất sắc, thưa GS?

Hoàn toàn ngược lại. Các đề cử mà VinFuture mùa 2 nhận được không chỉ lớn về số lượng mà còn vượt trội về chất lượng so với mùa 1. Các Hội đồng đã phải làm việc rất vất vả mới có thể chọn ra được công trình xuất sắc nhất để trao giải.

Tiêu chí của VinFuture là vinh danh các nghiên cứu, phát minh đột phá đã hoặc có tiềm năng tạo ra sự thay đổi ý nghĩa trong cuộc sống của hàng triệu người. Và công trình đạt Giải thưởng Chính năm nay hoàn toàn đáp ứng được tiêu chí đó, thậm chí còn vượt xa mong đợi khi mang tới “tác động kép” cho nhân loại, không chỉ trong quá khứ, hiện tại mà còn thấy rõ ở tương lai của con người.

- Cụ thể các tác động đó đến nhân loại ra sao, thưa GS?

Những người trẻ ngày nay không thể tưởng tượng được cuộc sống sẽ ra sao nếu không có CNMTC. Nhưng ngay cả những điều chúng ta vẫn xem là sự kỳ diệu và phi thường của CNMTC thì cũng chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Hiểu biết của chúng ta về nó còn rất khiêm tốn. Nên cũng không bất ngờ khi nhiều người cảm thấy ngạc nhiên lúc mới nghe về giải thưởng này.

Thế giới đang chứng kiến sự phát triển đáng kinh ngạc của hàng loạt công nghệ mới như: Internet vạn vật (IoT), Dữ liệu lớn (Big Data), Trí tuệ nhân tạo (AI), Blockchain, Mạng 5G, 6G… Nhiều thứ chỉ vài năm trước thôi vẫn còn được xem là không tưởng. Song, tất cả những công nghệ nhảy vọt này đều không thể thành hiện thực nếu không có CNMTC.

CNMTC đã thay đổi thế giới. Hàng tỷ người đang hưởng lợi từ CNMTC. Thậm chí, vai trò của CNMTC còn nhân lên nhiều lần trong đại dịch khi lượng dữ liệu được nhân loại chia sẻ riêng trong 2 năm này đã chiếm tới 50% tổng dữ liệu từ khi phát minh này ra đời. Tuy nhiên, những tác động đột phá và đỉnh cao phát triển của công nghệ này vẫn ở phía trước. Nhân loại mới chỉ đang ở giai đoạn “bình minh” của CNMTC và lịch sử của nó chỉ vừa mới bắt đầu.

- Chủ điểm của Giải thưởng năm nay là “Hồi sinh và Tái thiết”, vậy đâu là mối tương quan giữa CNMTC và chủ đề năm 2022 thưa GS?

Covid-19 là một trong những biến cố lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt trong nhiều thập kỷ trở lại đây. Riêng năm 2020, kinh tế thế giới suy giảm tới 4,3% - con số chỉ từng được ghi nhận trong cuộc Đại suy thoái những năm 1930 và trong 2 cuộc chiến tranh thế giới.

Nhưng điều tuyệt vời là ngay sau khi dịch bệnh được khống chế, thế giới đã nhanh chóng phục hồi. Đó chính là nhờ trong suốt 2 năm đại dịch, dù các quốc gia phải cách ly, phong tỏa kéo dài nhưng kết nối toàn cầu vẫn được duy trì thông qua CNMTC. Con người vẫn làm việc, học tập, giao tiếp, giao dịch… với nhau, chỉ là theo cách thức hoàn toàn khác.

Chỉ cần Covid-19 xảy ra khoảng 20 năm về trước thì mọi chuyện đã khác. Khi đó, tổn thất chắc chắc sẽ khủng khiếp hơn. Nhân loại có lẽ sẽ phải mất cả chục năm để phục hồi trở lại. Do đó, có thể khẳng định CNMTC chính là nền tảng giúp thế giới kiên cường hơn trước cú sốc đại dịch, đồng thời phục hồi nhanh chóng hơn và mạnh mẽ hơn khi “cơn bão” Covid-19 đi qua.

- Phải chăng CNMTC đang “vẽ lại” chân dung của thế giới sau đại dịch, thưa GS?

Đúng vậy! Sau đại dịch, CNMTC đang “tái định hình” thế giới theo cách bền vững hơn. Như ở Anh, dù cuộc sống đã trở lại bình thường nhưng lượng phương tiện đi lại ít hơn hẳn. Đó là bởi người dân đã quen với phương thức làm việc ở nhà. Hai năm qua, CNMTC đã thay đổi sâu sắc cách thức chúng ta giao tiếp, làm việc, di chuyển… theo hướng giảm tiêu thụ năng lượng, giảm phát thải, góp phần cải thiện môi trường.

Tìm kiếm các công trình đột phá bằng “lăng kính” khác biệt

- Trong quá trình chấm giải, các thành viên Hội đồng VinFuture có những ý kiến ra sao về giải thưởng này, thưa Giáo sư?

Ban đầu chúng tôi cũng có những quan điểm khác nhau. Đã có khá nhiều cuộc tranh luận diễn ra. Nhưng may mắn, Hội đồng Giải thưởng VinFuture quy tụ nhiều nhà khoa học hàng đầu trong các lĩnh vực khác nhau. Nhờ đó, chúng tôi có được góc nhìn đa chiều và đánh giá đầy đủ về từng đề cử. Cuối cùng, Hội đồng đã đạt được đồng thuận cao trong việc trao giải thưởng cao nhất cho phát minh về CNMTC.

- Các nhà nghiên cứu đạt giải VinFuture cũng chiến thắng ở nhiều giải thưởng quốc tế khác, thậm chí còn được vinh danh từ nhiều năm trước. Điều này liệu có khiến VinFuture giống như một nơi tôn vinh các phát minh vĩ đại hơn là khuyến khích các dự án mới?

Tôi không nghĩ vậy. VinFuture mới bước qua mùa giải thứ 2 nhưng số lượng đề cử chúng tôi nhận được thậm chí vượt xa nhiều giải thưởng lâu đời khác. Chất lượng các đề cử cũng không hề thua kém.

Trong mùa giải đầu tiên, công trình chiến thắng, vắc-xin mRNA, ra đời từ 2 nghiên cứu là công nghệ mRNA và hạt nano lipid. Năm nay, CNMTC - công trình đạt giải thưởng cao nhất - là kết quả của nhiều phát minh, gồm: giao thức điều khiển truyền dẫn và giao thức CNMTC, công nghệ mạng toàn cầu World Wide Web và bộ khuếch đại sợi quang pha tạp Erbium.

VinFuture đánh giá các nghiên cứu một cách toàn diện, trong mối quan hệ đa chiều. Nhiều nghiên cứu có thể mãi mãi không đi đến đích hoặc ít được ứng dụng khi nằm riêng lẻ nhưng nếu kết nối chúng lại với nhau, đột phá có thể xảy ra.

“Lăng kính” khác biệt giúp VinFuture tìm kiếm được các công trình có thể mang lại lợi ích cho hàng triệu người trên khắp thế giới. Điều này làm nên sự đặc biệt của Giải thưởng VinFuture so với bất kỳ giải thưởng nào khác.

- Xin cảm ơn GS!