Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị, phân biệt bệnh đậu mùa khỉ với các bệnh khác

Ngày 29/7, Bộ Y tế chính thức ban hành Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh đậu mùa khỉ ở người.

Theo đó, đậu mùa khỉ (monkey pox) là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có khả năng gây dịch, do virus đậu mùa khỉ gây ra. Bệnh có nguồn gốc từ châu Phi, lây truyền từ động vật sang người và từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với tổn thương da, dịch cơ thể, qua quan hệ tình dục, giọt bắn đường hô hấp, vật dụng của người bị nhiễm và lây truyền từ mẹ sang con.

Bệnh có các triệu chứng chính là sốt, phát ban dạng phỏng nước và sưng hạch ngoại vi, có thể gây biến chứng nặng dẫn tới tử vong.

Bệnh có các triệu chứng chính là sốt, phát ban dạng phỏng nước và sưng hạch ngoại vi, có thể gây biến chứng nặng dẫn tới tử vong.

Trong hướng dẫn này, Bộ Y tế nêu rõ cần phân biệt bệnh đậu mùa khỉ với các bệnh khác như đậu mùa, thủy đậu, tay chân miệng và Herpes lan tỏa.

Trong đó, đậu mùa khỉ: Ban có xu hướng ly tâm, gặp nhiều trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân. Có thể gặp ở niêm mạc mắt, miệng. Ban xuất hiện cùng lứa tuổi, cùng thời điểm; nốt phỏng nước đơn lẻ hoặc có thể tạo thành đám tổn thương trên da. Tại hướng dẫn, Bộ Y tế nêu rõ các giai đoạn của bệnh đậu mùa khỉ.

Thời gian ủ bệnh: 6 - 13 ngày (dao động từ 5 - 21 ngày): Người nhiễm không có triệu chứng và không có khả năng lây nhiễm. 

Giai đoạn khởi phát: Từ 1 - 5 ngày với các triệu chứng chính là sốt và nổi hạch ngoại vi toàn thân. Kèm theo người bệnh có thể có biểu hiện đau đầu, mệt mỏi, ớn lạnh, đau họng, đau cơ. Virus có thể lây sang người khác từ giai đoạn này. 

 Giai đoạn toàn phát: Đặc trưng bởi sự xuất hiện của các ban trên da, thường gặp sau sốt từ 1 - 3 ngày, với tính chất sau:

Đậu mùa: Ban theo trình tự: Mặt - bàn tay, cẳng tay - thân mình. Ban xuất hiện sau 2-3 ngày đầu.

Thuỷ đậu: Ban xuất hiện đầu tiên trên mặt và thân, nhanh chóng lan khắp ra cơ thể. Ban xuất hiện đa lứa tuổi, thời gian khác nhau.

Tay chân miệng: Loét miệng, phát ban trên da ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông. Ban xuất hiện đa lứa tuổi, một số phát ban không rõ ràng hoặc chỉ loét miệng.

Herpes lan tỏa: Thường xuất hiện vùng niêm mạc miệng, sinh dục sau đó nhanh chóng lan ra toàn thân. Các mụn nước tập trung thành chùm, đau rát, nhanh vỡ.

So với 4 bệnh còn lại, ban trong bệnh đậu mùa khỉ tiến triển chậm, đây là điểm khác biệt. Kích thước ban của đậu mùa khỉ hay thủy đậu giống nhau, từ 5-10mm, trong khi ban của tay chân miệng hay Herpes lan toả nhỏ hơn, chỉ 2-3mm.

Ban của bệnh đậu mùa khỉ cũng tồn tại lâu hơn, tới 2-4 tuần, trong khi ban thủy đậu sẽ biến mất sau 1-2 tuần, ban của tay chân miệng chỉ tồn tại dưới 7 ngày còn ban Herpes lan tỏa nhanh chóng vỡ sau 3-4 ngày.

Điểm chung của các bệnh này, trừ Herpes lan tỏa, người bệnh đều có biểu hiện sốt.

Ngoài ra, một số biểu hiện khác cũng được nêu trong chẩn đoán phân biệt như: Người mắc đậu mùa khỉ có nổi hạch ngoại vi toàn thân; trong khi các bệnh còn lại người bệnh có mệt mỏi, chán ăn. Bệnh nhân đậu mùa hay tay chân miệng bị tiêu chảy, đau người, đau họng, còn bệnh nhân Herpes lan tỏa còn sưng hạch phụ cận. 

Do có phát ban, các bệnh trên có thể để lại sẹo rỗ, vết thâm.

Bệnh nhân mắc đậu mùa khỉ phải cách ly ít nhất 14 ngày, cần hỗ trợ tâm lý

Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, các trường hợp nghi mắc đậu mùa khỉ hay xác định mắc bệnh được cách ly tại cơ sở y tế theo hướng dẫn của Bộ Y tế.

Bệnh nhân được điều trị triệu chứng là chủ yếu như hạ sốt, giảm đau, chăm sóc tổn thương da, mắt, miệng. Bệnh nhân cũng cần được đảm bảo dinh dưỡng, cân bằng nước điện giải và hỗ trợ tâm lý.

Ở những trường hợp nặng và cơ địa đặc biệt (trẻ sơ sinh, người cao tuổi, người bị suy giảm miễn dịch,...), thầy thuốc chỉ định sử dụng thuốc điều trị đặc hiệu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới và các quy định của Việt Nam.

Bệnh nhân thể nhẹ cần theo dõi và phát hiện sớm các biến chứng nếu có: viêm phổi, nhiễm khuẩn da, nhiễm khuẩn huyết, viêm não... để điều trị ở buồng cách ly tại khoa hồi sức.  

Đặc biệt, với đậu mùa khỉ, ca bệnh nhẹ có thể điều trị tại y tế cơ sở (tuyến xã, huyện). Khi ca bệnh diễn biến nặng hoặc có nguy cơ trở nặng sẽ được chuyển tuyến tỉnh, trung ương.

Các dấu hiệu nguy hiểm của bệnh cần theo dõi, xem xét chuyển tuyến điều trị như: giảm thị lực; giảm ý thức, hôn mê, co giật; suy hô hấp; chảy máu, giảm số lượng nước tiểu; các dấu hiệu của nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn.

Sau khi được cách ly tối thiểu 14 ngày, đồng thời hết các triệu chứng lâm sàng như không xuất hiện tổn thương trên da mới tối thiểu 48 giờ và tổn thương cũ đã đóng vẩy, bệnh nhân sẽ được xuất viện.