Nguy cơ đụng độ Mỹ - Trung vẫn còn

Các tuyên bố từ Washington và Bắc Kinh phát đi ngày 6/6 về cuộc gặp giữa trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương Daniel Kritenbrink và các quan chức Trung Quốc, bao gồm Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mã Triêu Húc, đều tích cực, trong đó mô tả cuộc đàm phán là "thẳng thắn" và "hiệu quả".

Ngay trước khi ông Kritenbrink đặt chân đến Bắc Kinh hôm 4/6, Hải quân Hoa Kỳ đã báo cáo về một "sự tương tác không an toàn" khi một tàu chiến Trung Quốc đi ngang qua phía trước mũi một tàu khu trục của Mỹ ở eo biển Đài Loan, dấy lên lo ngại về khả năng xảy ra các cuộc đối đầu trong tương lai.

Chuyến thăm của trợ lý Ngoại trưởng Mỹ cũng diễn ra sau khi phía Trung Quốc thẳng thừng từ chối một cuộc gặp đồng cấp được đề xuất bởi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin vào tuần trước.

"Hai bên đã tiến hành đối thoại thẳng thắn, mang tính xây dựng và hiệu quả nhằm thúc đẩy cải thiện quan hệ Trung - Mỹ, cũng như quản lý và kiểm soát hợp lý những khác biệt" - Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố hôm 6/6. Cũng theo tuyên bố, cả hai bên đồng ý tiếp tục duy trì liên lạc.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thúc đẩy việc tăng cường các nỗ lực nhằm gây suy giảm sức ảnh hưởng của Trung Quốc, trong bối cảnh mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới trở nên xấu đi vì nhiều vấn đề, từ Đài Loan cho đến hoạt động quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Đông.

Nhưng các nhà phê bình đã bày tỏ nghi ngại về những đề nghị của Mỹ đối với Trung Quốc, lập luận rằng những thập kỷ can dự trước đây của Washington đã không thể thay đổi hành vi của Bắc Kinh. Bên cạnh các khác biệt về hoạt động "tự do hàng hải", một vấn đề cấp bách được chỉ ra lúc này là thiếu các kênh liên lạc đáng tin cậy giữa quân đội hai nước.

Quân đội Mỹ từ lâu đã hối thúc Trung Quốc mở các kênh liên lạc nhằm giảm thiểu nguy cơ gây ra các sự cố va chạm có thể trở thành ngòi nổ cho đụng độ quân sự. Đáp lại, Bắc Kinh thậm chí đã nhanh chóng cắt đứt quan hệ quốc phòng và khí hậu vốn có với Washington kể từ tháng 8 năm ngoái, sau chuyến thăm của Chủ tịch Hạ viện Mỹ tới Đài Loan.

Tại hội nghị thượng đỉnh an ninh ở Singapore vào cuối tuần qua, Bộ trưởng Austin cũng nói rằng việc Bắc Kinh né tránh đối thoại đã làm suy yếu các nỗ lực duy trì hòa bình trong khu vực. Tờ Thời báo Hoàn cầu của nhà nước Trung Quốc thì chỉ trích chuyến thăm của ông Kritenbrink chỉ nhằm phục vụ mục đích "thể hiện mình là bên tìm kiếm liên lạc" của Washington.

"Những tương tác gần đây giữa Trung Quốc và Mỹ cho thấy cả hai bên đang cố gắng giải quyết các tranh chấp, nhưng nguy cơ xung đột vẫn sẽ tăng lên nếu Washington không chấm dứt các hành động khiêu khích, và nếu họ không thể hiện sự chân thành trong việc cải thiện quan hệ" - Thời báo Hoàn cầu đưa tin vào cuối ngày 5/6.

Reuters dẫn lời các chuyên gia phân tích nhận định, Trung Quốc tỏ ra cảnh giác với các cuộc đàm phán có khả năng đưa ra các quyết định về mặt quân sự, qua đó có thể giúp Mỹ hiểu rõ hơn về các hoạt động của Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA). Giới lãnh đạo Bắc Kinh được cho cũng muốn giữ các cuộc thảo luận luận Mỹ - Trung tập trung vào các vấn đề thương mại và kinh tế.

Tuy nhiên, những nguy cơ chạm trán giữa hai nước không chỉ là giả thuyết. Năm 2001, một máy bay thám hiểm của Mỹ đã phải hạ cánh khẩn cấp xuống đảo Hải Nam sau khi va chạm với một chiến đấu cơ của Trung Quốc. Vụ việc đã khiến 1 phi công Trung Quốc thiệt mạng, và Bắc Kinh đã giam giữ 24 thành viên đoàn bay của Mỹ trong 11 ngày, trước khi Washington phải gửi thư xin lỗi vì "sự cố đáng tiếc".