Nhiều trẻ đi khám vì phát hiện chậm tăng trưởng chiều cao

Bài toán chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ

Theo các nghiên cứu cho thấy việc chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ là khi chiều cao thấp dưới -2SD so với chiều cao trung bình của trẻ cùng tuổi, giới, cùng chủng tộc. Chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ có thể do một số nguyên nhân như: suy dinh dưỡng, bị các bệnh lý dị tật bẩm sinh, loạn sản sụn, còi xương, thiếu máu, suy thận mạn hoặc các bệnh lý nội tiết như suy giáp, thiếu hormone tăng trưởng…

PGS.TS Vũ Chí Dũng - Giám đốc Trung tâm Nội tiết, Chuyển hóa, Di truyền và Liệu pháp phân tử, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, đây có lẽ không phải là vấn đề mới mà Bệnh viện Nhi Trung ương cần đối mặt trong hành trình chăm sóc sức khỏe trẻ em, nhưng đây lại là vấn đề thường quy, diễn ra âm thầm mà không phải ai cũng có thể nhận biết kịp thời.

Phân tích biểu đồ tăng trưởng thông thường của trẻ em, PGS.TS Vũ Chí Dũng cho hay, mức tăng trung bình khi trẻ được đáp ứng đủ các yếu tố về dinh dưỡng và hormone cần thiết là 4 đến 7,0cm mỗi năm (tính từ sau 4 tuổi đến trước dậy thì 2 - 3 năm, tầm 9 tuổi). Dưới 5 tuổi, mức biến động chiều cao của trẻ lớn hơn nhiều, cụ thể là: 0 - 1 tuổi: Tăng trung bình 25cm; 1 - 2 tuổi: Tăng trung bình 12 cm; 2 - 3 tuổi: Tăng trung bình 8,0 cm/năm.

1.000 ngày đầu đời được tính từ khi trẻ được mang thai cho đến 24 tháng tuổi là giai đoạn vàng phát triển chiều cao và thể chất và đã được Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo. Đây là giai đoạn quyết định đến 60% khả năng phát triển chiều cao của trẻ trong tương lai.

Tuy nhiên, ngoài những trẻ đạt được các mốc chiều cao phù hợp với độ tuổi thì còn rất nhiều trẻ chưa đạt chuẩn chiều cao, thậm chí là kém tăng trưởng, thấp hơn nhiều so với con số cần có.

Nguyên nhân của chiều cao thấp có thể do sự khác nhau của thể trạng mỗi người, do di truyền của gia đình hoặc chiều cao thấp vô căn. Ngoài ra còn xảy ra bởi các bệnh lý về dinh dưỡng (cung cấp năng lượng thiếu, hấp thu kém, viêm ruột mãn tính, bệnh Coeliac), bệnh lý về nội tiết (thiếu hụt GH đơn thuần hoặc kết hợp thiếu nhiều hormone yên, bao gồm cả sau xạ trị, suy giáp bẩm sinh, hội chứng Cushing, dậy thì sớm, suy cận giáp), các hội chứng bẩm sinh (bất thường nhiễm sắc thể: Hội chứng Turner, Down; các hội chứng khác Noonan, Russell - Silver; các khuyết tật bẩm sinh khác/chậm phát triển về tinh thần), hậu quả của nhỏ so với tuổi thai, các bệnh về xương (loạn dưỡng sụn, còi xương, achondroplasia/ hydrochondroplasia), các bệnh mãn tính/ các bệnh chuyển hóa (thận, tim, gan, hô hấp, miễn dịch, tiểu đường kiểm soát kém, bệnh dự trữ thể tiêu bào, các rối loạn chuyển hóa bẩm sinh), các khối u.

PGS.TS Vũ Chí Dũng đặc biệt nhấn mạnh đến nguyên nhân bệnh lý thiếu hormone tăng trưởng. Dù việc này chiếm một tỉ lệ rất thấp 1/4.000 - 1/10.000 nhưng lại là một trong những nguyên nhân quan trọng gây ra chậm tăng trưởng ở trẻ và rất khó nhận biết sớm.

Thiếu hormone tăng trưởng

Thiếu hormone tăng trưởng (gọi tắt là hormone GH - Growth hormone) là tình trạng cơ thể trẻ không sản xuất hoặc phóng thích đủ hormone tăng trưởng để đáp ứng cho việc phát triển chiều cao đúng chuẩn theo tuổi và giới.

Để phát hiện ra bệnh lý này, PGS.TS Vũ Chí Dũng cho hay: “Về mặt chẩn đoán, cần lưu ý, không bao giờ được chẩn đoán trẻ thiếu hụt hormone tăng trưởng chỉ dựa vào các xét nghiệm, mà bên cạnh đó, phải luôn luôn xem xét các triệu chứng lâm sàng. Ở giai đoạn sơ sinh, những triệu chứng lâm sàng sẽ biểu hiện như hạ glucose máu, vàng da kéo dài, dương vật nhỏ ở bé trai. Còn đối với trẻ lớn, tình trạng thiếu hormone tăng trưởng càng nặng thì trẻ chậm tăng trưởng càng sớm, ngoài ra còn kèm theo biểu hiện ở các triệu chứng xuất phát từ nguyên nhân thiếu hụt hormone GH như: U sọ hầu, các u khác của não,…”.

Một trong những ca lâm sàng được Bệnh viện Nhi Trung ương tiếp nhận là bệnh nhi sơ sinh có dấu hiệu vàng da kéo dài, xuất hiện từ ngày thứ 5 sau sinh và nhập viện trong tình trạng vàng sẫm toàn thân, tăng cân chậm (200gr/ 1,5 tháng), da khô, táo bón. Các bác sĩ nhanh chóng chẩn đoán, xét nghiệm và điều trị hormon thay thế (hormone tuyến giáp thay thế, hormone GH khi có bằng chứng rõ chậm tăng trưởng). Khi tiến hành điều trị, trẻ có thể đuổi kịp tăng trưởng và duy trì tốc độ tăng trưởng bình thường, đạt đỉnh tăng trưởng tuổi dậy thì, đạt chiều cao trưởng thành và chuyển hóa.