Phẫu thuật cấp cứu ca bệnh đặc biệt liên quan đến răng miệng

Việt Nam hiện nay tỉ lệ đái đường chiếm khoảng 7,3% dân số. Trong số những người này khi có bệnh lý về răng miệng nếu không được điều trị tích cực kịp thời rất dễ gây viêm nhiễm trùng lan tỏa hàm mặt có khi lan xuống cả trung thất làm tỉ lệ tử vong cao.

Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức tiếp nhận, điều trị phẫu thuật cấp cứu ca bệnh đặc biệt liên quan đến răng miệng. Đó là nam bệnh nhân Ngô. Văn. Th., 57 tuổi, trú tại thị trấn Chi Đông, huyện Mê Linh, Hà Nội.

Theo người nhà bệnh nhân kể lại, bệnh nhân đã đau răng 2 tuần tự điều trị mua thuốc kháng sinh tại hiệu thuốc tư nhân. Tuy nhiên, bệnh không thuyên giảm, sốt cao liên tục, sưng nề mặt, khó nuốt, nói khó do cứng hàm. Do đó, người bệnh được gia đình đưa vào cấp cứu tại 1 bệnh viện ở Hà Nội để mổ chích rạch ổ áp xe hàm mặt.

Sau đó, bệnh nhân được chuyển đến đến Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức trong tình trạng khó thở, vết mổ chảy nhiều dịch mủ hôi. Người bệnh được làm xét nghiệm chụp cắt lớp với chẩn đoán bệnh viêm tấy sàn miệng lan tỏa do răng và tiến hành mổ cấp cứu.

Ca mổ tiến hành thuận lợi khi rạch vùng dưới hàm người bệnh ra hàng trăm ml mủ rất thối, ổ mủ thông vào khoang miệng, lan xuống vùng cổ và có nguy cơ lan trung thất nếu không được xử lý kịp thời.

Hiện, người bệnh còn ống nội khí quản nhưng tỉnh hoàn toàn, hết sốt, có dẫn lưu và hệ thống rửa liên tục mủ vùng ổ áp xe, kết hợp kháng sinh mạnh liều cao và hồi sức. Da vùng dưới hàm cổ được rạch rộng để mở và dự kiến khép lại sau từ 7 đến 10 ngày.

TS Phạm Vũ Hùng – Trưởng khoa Phẫu thuật Nhiễm khuẩn, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho biết, viêm tấy lan tỏa vùng sàn miệng là bệnh lý nhiễm khuẩn diễn biến cấp tính và rất nguy hiểm.

Những trường hợp nặng thường là do đến muộn bản thân có một số bệnh gây suy giảm miễn dịch cơ thể như bệnh đái đường, người bệnh có thể tử vong nhanh chóng do nhiễm trùng nhiễm độc.

Đặc biệt do ảnh hưởng đến đường hô hấp vì bị khối mủ đè ép vùng hầu họng và lưỡi, chèn khí quản thậm chí đẩy lệch khí quản sang bên đối diện, người bệnh không nuốt cũng không thở được.

Bệnh lần đầu được mô tả bởi bác sĩ người Đức Wilhelm Frederick von Ludwig năm 1836 nên về sau bệnh còn được gọi là viêm tấy sàn miệng lan tỏa Ludwig – Ludwig angina. Giai đoạn cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, tỷ lệ tử vong rất cao do không hiểu rõ cơ chế bệnh và chưa có kháng sinh.

Bệnh có đặc điểm hoại tử lan rộng, không giới hạn ở vùng sàn miệng có thể lan xuống trung thất. Nhiễm khuẩn gây ra do cả vi khuẩn ưa khí và kỵ khí phối hợp, do đó, tình trạng toàn thân rất nặng và tiên lượng xấu.

Hầu hết nhiễm khuẩn từ các chân răng hàm lớn hàm dưới trên bệnh nhân có đái đường suy giảm miễn dịch nên rất dễ lan qua xương hàm vào vùng sàn miệng, tiếp đến qua tổ chức dưới da vùng cổ lan xuống trung thất.

Ngoài nguyên nhân từ răng, viêm tấy lan tỏa sàn miệng còn do viêm cấp áp xe hoá tuyến nước bọt dưới hàm, viêm hoại tử hạch bạch huyết dưới hàm…

Biểu hiện toàn thân: Trong những ngày đầu bệnh nhân sốt rất cao 39 – 40 độ C, sau đó, xuất hiện tình trạng nhiễm trùng nhiễm độc nặng, tiểu ít, bệnh nhân vật vã, khó thở, khó nuốt, hơi thở rất hôi. Các xét nghiệm cho thấy, bạch cầu tăng cao, đặc biệt là bạch cầu đa nhân trung tính, có rối loạn chức năng gan thận. Cấy máu có thể dương tính nếu vi khuẩn nhiễm vào máu.

Triệu chứng tại chỗ: Sưng to vùng dưới hàm sàn miệng một bên sau đó lan nhanh sang bên đối diện. Vùng sưng có thể lan rộng lên má, mang tai, thái dương xuống cổ ngực. Mặt hình quả lê, da đỏ, sờ có thể thấy dấu hiệu lép bép hơi dưới da (do hoại thư sinh hơi).

Miệng ở tư thế nửa há (há không được to, ngậm không được kín) lưỡi bị đẩy gò lên cao và tụt ra sau gây khó thở, khó nuốt và khó nói. Nước bọt chảy nhiều, mùi hôi thối. Khám trong miệng có thể thấy mủ vùng chân răng viêm, nguyên nhân từ răng hàm bị chết tuỷ, viêm quanh cuống..

Điều trị: Toàn thân dùng kháng sinh liều cao chống nhiễm trùng; thuốc chống viêm nhóm steroid; truyền dịch hồi sức và thông khí qua đặt nội khí quản hoặc mở khí quản cấp cứu.

Điều trị tại chỗ: Phẫu thuật rạch mở ổ mủ dẫn lưu rộng, càng sớm càng tốt. Đường rạch da từ góc hàm bên này sang góc hàm bên kia theo kiểu móng ngựa, làm thông thương giữa các vùng với nhau, rửa sạch ổ áp xe và lấy tổ chức hoại tử, sau đó đặt dẫn lưu to qua đường rạch và rửa nhiều lần trong ngày bằng huyết thanh mặn. Sẽ giải quyết nhổ răng hoặc những nguyên nhân khác về sau.

Điều trị các bệnh lý vùng miệng và bệnh lý rối loạn chuyển hoá như bệnh đái đường để dự phòng bệnh. Nếu thấy các dấu hiệu biến chứng bệnh viêm tấy sàn miệng lan tỏa cần sớm đến các cơ sở y tế có chuyên môn để điều trị, tuyệt đối không được tự điều trị sẽ nguy hiểm đến tính mạng.

Thời gian gần đây, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đã điều trị nhiều trường hợp viêm tấy sàn miệng lan tỏa đến sớm điều trị bằng phẫu thuật kịp thời hầu hết nguyên nhân do răng mang lại kết quả tốt.

Tuy nhiên, cũng có những trường hợp diễn biến nặng phải mổ đi mổ lại nhiều lần để xử lý ổ áp xe viêm lan xuống trung thất  gây tử vong do bệnh nhân đến muộn, có bệnh lý nền nặng như đái đường, xơ gan rượu trong tình trạng nhiễm trùng nhiễm độc hôn mê mặc dù được phẫu thuật và hồi sức cũng vẫn không qua được.