Sản xuất lúa hữu cơ: Hiệu quả nhưng khó nhân rộng

Những rào cản

Xã Đồng Phú, huyện Chương Mỹ là địa phương đầu tiên của TP Hà Nội triển khai trồng lúa hữu cơ. Chủ tịch HĐQT HTX Đồng Phú Phạm Văn Thành cho biết: Khởi đầu, HTX được Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (Jica) hỗ trợ xây dựng mô hình trên quy mô 1ha. Sau vài vụ triển khai, nhận thấy hiệu quả kinh tế cao, xã viên đã mạnh dạn mở rộng diện tích. Đến nay, toàn xã có hơn 70ha trồng lúa hữu cơ với giống Bắc thơm số 7. Tuy nhiên, khâu tiêu thụ khá chật vật. Nông dân ở đây vẫn trong cảnh tự sản, tự tiêu, số DN ký hợp đồng bao tiêu chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Nhờ định hướng của ngành nông nghiệp Hà Nội, một số địa phương đã tích cực chuyển hướng sang trồng lúa hữu cơ. Đơn cử, xã Kim Đường (huyện Ứng Hòa) từ vụ Mùa 2016 đến nay duy trì 30ha Bắc Thơm số 7. Toàn bộ diện tích này được bón phân sinh học và tưới bằng nước sạch. Giám đốc HTX Dịch vụ Nông nghiệp Kim Đường Nguyễn Văn Nam đánh giá, xét về phương thức sản xuất, mô hình trồng lúa hữu cơ của xã Kim Đường đang đi đúng hướng. Quá trình chăm sóc đều sử dụng phân bón sinh học, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Chất lượng gạo được một số DN thu mua kiểm chứng đạt tiêu chuẩn vệ sinh ATTP. Tuy nhiên, sản phẩm chưa có được chứng nhận bởi tiêu chí đất đai (làm sach đất trong vòng 5 năm)

Chia sẻ về phương thức canh tác hữu cơ, ông Hoàng Tiến Khanh, xã Kim Đường lại băn khoăn: Gia đình tôi gieo cấy hơn 2ha lúa nhưng chỉ được hướng dẫn cách sản xuất sạch theo tiêu chí, cụ thể là nói không với thuốc bảo vệ thực vật cũng như các chất hóa học khác. Nguồn nước tưới cũng phải sạch nhưng đến giờ tôi cũng chưa hiểu hiết thế nào là sản xuất hữu cơ?

Theo Trưởng phòng Trồng trọt (Sở NN&PTNT) Nguyễn Thị Thoa, đến nay, Hà Nội mới chỉ có sản phẩm của mô hình trồng lúa hữu cơ tại xã Đồng Phú được chứng nhận sản phẩm hữu cơ. Ngoài ra, một vài mô hình được sản xuất theo phương pháp hữu cơ như sử dụng phân bón sinh học trong sản xuất lúa tại xã Kim Đường, trồng lúa theo hướng hữu cơ tại xã Thanh Xuân (Sóc Sơn). Toàn TP có 170ha trồng lúa hữu cơ và sản xuất theo phương thức hữu cơ trong tổng số gần 200.000ha gieo cấy hàng năm.

Đây là tình trạng không chỉ diễn ra ở Hà Nội và không chỉ riêng với sản xuất lúa. Nhìn chung, cơ chế cho sản xuất nông nghiệp hữu cơ chưa được cụ thể hóa. Sản xuất hữu cơ cần có sự tham gia của DN cũng như việc ứng dụng công nghệ cao vào canh tác và hình thành thị trường tiêu thụ. Những khâu này dường như vẫn bị bỏ ngỏ và trở thành hạn chế khiến mô hình trồng lúa hữu cơ khó nhân rộng.

Cần hành lang pháp lý đầy đủ

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Nội Vũ Thị Hương cho rằng, sản xuất nông nghiệp hữu cơ là hướng phát triển bền vững mà nông nghiệp Hà Nội thực hiện nhằm tạo sản phẩm an toàn, thân thiện với người sử dụng cũng như góp phần bảo vệ môi trường. Song việc thay đổi tập quán canh tác từ sản xuất thông thường sang sản xuất hữu cơ không dễ dàng bởi ở mô hình này chỉ được phép sử dụng chế phẩm sinh học, phân bón hữu cơ, phòng trừ dịch hại bằng biện pháp thủ công hoặc thuốc thảo mộc. Đòi hỏi này khó thực hiện trên diện rộng so với sản xuất thông thường.

Phó Giám đốc Sở NN&PTNN Hà Nội khẳng định: Để tháo gỡ cho sản xuất lúa hữu cơ nói riêng cũng như phương thức sản xuất hữu cơ nói chung tại Việt Nam, Bộ NN&PTNT đang tích cực phối hợp với các bộ, ngành liên quan để hoàn thành bộ tiêu chí về sản xuất hữu cơ, đồng thời triển khai đề án sản xuất nông nghiệp hữu cơ. Trên cơ sở đó, Hà Nội sẽ quy hoạch các điểm đang trồng lúa chất lượng cao hoặc sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP để xây dựng vùng trồng lúa hữu cơ. Đi đôi với quy hoạch vùng bảo vệ đất đai, nguồn nước hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn sản xuất, chế biến, chứng nhận chất lượng, thường xuyên giám sát quá trình sản xuất hữu cơ...

Sở sẽ tham mưu với TP những chính sách khuyến khích, thu hút DN tham gia. Khi DN đồng hành với nông dân thì vấn đề tiêu thụ, thị trường cũng được giải quyết. Về phía các địa phương, cần lồng ghép mô hình sản xuất hữu cơ trong các chương trình hỗ trợ kỹ thuật canh tác cho nông dân, qua đó, từng bước thay đổi tư duy sản xuất. Đây là tiền đề quan trọng để Hà Nội đẩy mạnh, mở rộng diện tích trồng lúa hữu cơ, bảo đảm đạt hiệu quả cao hơn trong thời gian tới.