Tồn đọng phế liệu nhập khẩu tại cảng biển: Có gian lận thương mại

Ông Thức cho rằng, việc tồn đọng các container phế liệu nhập khẩu tại các cảng biển đã và đang không chỉ làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các cảng; làm chậm lưu thông hàng hóa mà còn làm ảnh hưởng đến hoạt động của hải quan, làm gia tăng chi phí cho DN.

Container lưu bãi quá 90 ngày chiếm phần lớn

Theo số liệu thống kê của Bộ TN&MT, số lượng phế liệu nhập khẩu tồn đọng tại các cảng khá lớn. Cụ thể: Tại tất cả các Cảng do Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn quản lý là 4.480 container. Chỉ tính riêng Cảng Cát Lái là 3.464 container. Đáng chú ý, số container lưu bãi quá 90 ngày là 2.068 container, chiếm phần lớn container lưu bãi tại đây. Tại các cảng của TP Hải Phòng đang tồn đọng số container quá hạn trên 90 ngày là 737 container và 507 container có thời hạn từ 30 - 90 ngày.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, theo phân tích của lãnh đạo Bộ TN&MT, vừa có nguyên nhân khách quan và chủ quan. Nguyên nhân khách quan là do từ cuối năm 2017, Trung Quốc (nhà nhập khẩu rác lớn nhất thế giới, là nước tái chế rác thải nhựa của toàn cầu) đã ban hành quy định dừng nhập khẩu 24 loại phế liệu phục vụ tái chế gồm 8 loại phế liệu nhựa nguồn gốc sinh hoạt, 11 loại phế liệu dệt may, 4 loại phế liệu quặng và 1 loại phế liệu giấy. Trong đó có một số mã phế liệu nhựa và giấy trùng với danh mục phế liệu được phép nhập khẩu theo Quyết định số 73/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Việc này đã tác động tiêu cực, dẫn đến các nước trước đây vẫn xuất khẩu chất thải rắn, phế liệu sang Trung Quốc (như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, các nước Bắc Âu…) sẽ phải tìm đối tác, thị trường nhập khẩu mới như Việt Nam, Thái Lan, Malaixia.

Chưa có cơ chế kiểm soát từ xa

Nguyên nhân chủ quan là do chủ hàng hoặc DN nhập khẩu chậm trễ hoặc không đến làm thủ tục thông quan. Đặc biệt, một số tổ chức, cá nhân nhập khẩu phế liệu đã gian lận thương mại như: Giả mạo Giấy xác nhận, dùng giấy xác nhận của các DN khác, đăng ký địa chỉ kinh doanh không đúng với thực tế (địa chỉ ma), chuyển địa chỉ mà không cập nhật nhưng cố tình nhập phế liệu không đáp ứng quy chuẩn, quy định sau đó bỏ hàng (hàng vô chủ) gây tồn đọng phế liệu tại các cảng biển.

Mặt khác, một số hãng tàu vận chuyển trong tờ khai E-Manifest lược khai hàng hoá không có phế liệu, nhưng thực tế có phế liệu, sau khi dỡ hàng xuống cảng mới khai báo cụ thể số lượng, chủng loại hàng hóa là phế liệu. Trong khi đó, Việt Nam hiện vẫn chưa có cơ chế phòng ngừa, kiểm soát việc nhập khẩu phế liệu từ xa, từ ngoài biên giới (nước ngoài), chỉ khi tàu cập cảng, hàng hóa được vận chuyển sắp xếp lên bờ lúc đó mới làm thủ tục thông quan, mới kiểm tra giấy phép nhập khẩu phế liệu.

Về giải pháp xử lý các container phế liệu nhập khẩu đang tồn đọng tại các cảng, theo ông Hoàng Văn Thức là không đơn giản. Cần phải khẩn trương phân loại để xử lý các container phế liệu tồn đọng quá 90 ngày theo quy định tại Thông tư số 203/2014/TT-BTC; kiên quyết yêu cầu các chủ hàng, chủ tàu tái xuất các lô hàng vi phạm quy định; đơn giản hóa các thủ tục và sớm giao cho các cơ sở có chức năng xử lý chất thải thực hiện tiêu hủy các lô hàng phế liệu vi phạm quy định về bảo vệ môi trường.