Xử lý chất thải hạt nhân: Bước tiến mới ở Phần Lan

Trong khoảng vài ba năm nữa, chất thải hạt nhân sẽ không còn được giữ tại chỗ tại nhà máy điện hạt nhân Olkiluoto ở Eurajoki như hiện nay. Thay vào đó, nó sẽ được chôn sâu 455m trong một cơ sở giống như hang động dưới lòng đất ở Onkalo.

Các hầm này sẽ lưu giữ các thỏi nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng một cách an toàn trong nhiều thiên niên kỷ sau khi được bọc trong hộp thép boron, sau đó lại được đựng trong những hộp đồng. Các hộp đồng này sẽ được đặt dưới lòng đất trong hầm, sau đó được lấp đầy bằng đất sét. Phương pháp này được cho là có thể ngăn chặn sự bức xạ trong hàng chục nghìn năm.

Các hầm chứa ở Onkalo nằm bên bờ biển phía Tây Nam Phần Lan (cách Helsinki khoảng 275km), là cơ sở đầu tiên thuộc loại này trên thế giới, xử lý vĩnh viễn chất thải hạt nhân một cách an toàn. Các giếng chôn thẳng đứng được khoan ở đáy đường hầm cách nhau 10m. Theo cách xử lý tiêu chuẩn phổ biến hiện nay, nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng được lưu giữ tại chỗ gần các lò phản ứng.

Theo Gareth Law, chuyên gia cơ quan nghiên cứu chất thải hạt nhân TP Manchester (Vương quốc Anh), hiện là giáo sư hóa học phóng xạ tại Đại học Helsinki: "Đây là cách thực sự tuyệt vời, cả thế giới đang chú ý đến dự án này".

Việc chọn địa điểm và cách xử lý chất thải hạt nhân là vấn đề tranh cãi gay gắt ở nhiều quốc gia. Gareth Law cho biết, một dự án xây dựng bãi thải hạt nhân đã được lên kế hoạch ở hạt Cumbria thuộc quận Copeland (Anh) - quê hương ông, nhưng nó đã bị chính quyền hạt phản đối. "Hạt Cumbria sợ rằng chất thải phóng xạ sẽ “xua đuổi” khách du lịch. Địa chất của khu vực cũng gây lo ngại" - Law nói.

Cho đến nay ở châu Âu mới có Phần Lan, Thụy Điển, Thụy Sĩ và Pháp chọn được địa điểm chôn chất thải hạt nhân. Tuy nhiên, mùa Hè vừa qua, Thụy Sĩ đã gây ra nỗi sợ hãi với láng giềng Đức khi đào các đường hầm thử nghiệm. Ở Thụy Điển, việc xây dựng một kho trữ nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng lâu dài đã được chuẩn bị vào những năm 1990, tức “đi trước 10 năm” so với Phần Lan. “Bây giờ Phần Lan đi trước Thụy Điển 10 năm” - Jessica Palmqvist, Giám đốc điều hành của công ty xử lý chất thải hạt nhân Thụy Điển SKB, công nhận trong một cuộc gọi video với Yle.

Tuy nhiên, cuối cùng Thụy Điển đã chọn một địa điểm ở Forsmark. Vào tháng 1/2022, chính phủ đã phê duyệt việc xây dựng cơ sở này nhưng công việc triển khai vẫn chưa được bắt đầu. Công ty SKB đang chờ giấy phép môi trường và sự chấp thuận từ các cơ quan hạt nhân của Thụy Điển. "Thật khó để nói chắc chắn bất cứ điều gì. Nhưng tôi tin rằng việc xây dựng các đường hầm sẽ bắt đầu vào cuối những năm 2020 và việc xử lý chất thải cuối cùng sẽ vào giữa những năm 2030" - Palmqvist nói.

Ở Phần Lan, trái lại, trong khi việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân như Olkiluoto 3 đang bị trì hoãn, thì việc xây dựng hầm chôn chất thải ở Onkalo đã diễn ra suôn sẻ. Onkalo được chọn làm địa điểm vào năm 2000 và được quốc hội phê chuẩn ngay sau đó. Năm 2004, Công ty Posiva bắt đầu triển khai dự án. Law cho rằng mật độ dân số thấp của Phần Lan cũng là một lý do giúp nước này thuận lợi hơn nhiều quốc gia khác.

Cách lưu giữ mới dưới các hầm chứa tại Onkalo dự kiến sẽ được cấp phép hoạt động vào năm 2024. Theo thiết kế, các hầm ở đây sẽ chứa khoảng 6.500 tấn chất thải hạt nhân, tức toàn bộ chất thải mà hai nhà máy điện hạt nhân ở Loviisa và Olkiluoto của Phần Lan hoạt động cho đến năm 2080.