Hội nghị khí hậu COP29 đứng trước thách thức lớn

Hơn nửa chặng đường hội nghị khí hậu COP29 của Liên Hợp Quốc đã diễn ra tại tại Baku, Azerbaijan, các nhà đàm phán từ gần 200 quốc gia vẫn chưa đạt được sự đồng thuận về nhiều vấn đề cốt lõi trong chương trình nghị sự.

Trong bối cảnh các quốc gia đang cố gắng xây dựng kế hoạch huy động hàng nghìn tỷ USD nhằm hỗ trợ những nước đang phát triển chống chịu với tác động của biến đổi khí hậu, những bất đồng lớn vẫn tồn tại xoay quanh định mức cần huy động, phương thức tài trợ, và cơ chế tiếp cận nguồn vốn của các quốc gia thụ hưởng.

Đàm phán thường kéo dài vượt thời hạn, nhưng khi chỉ còn bốn ngày, nhiều đại biểu lo ngại rằng đây có thể trở thành hội nghị đầu tiên kể từ COP15 tại Copenhagen năm 2009 kết thúc mà không đạt được thỏa thuận nào.

“Nguy cơ thất bại của hội nghị này là rất cao,” một nhà đàm phán cấp cao giấu tên từ châu Âu nhận định.

Simon Stiell, Giám đốc Khí hậu Liên Hợp Quốc, đã kêu gọi các quốc gia nhanh chóng vượt qua bất đồng. “Nếu các nhóm tiếp tục cố thủ và không chịu nhượng bộ, chúng ta sẽ không đạt được tiến triển nào,” ông cảnh báo.

Một trong những vấn đề trọng yếu là quy mô tài chính cần huy động: liệu con số này sẽ dừng lại ở mức vài trăm tỷ USD mỗi năm hay phải lên đến hàng nghìn tỷ USD? Bên cạnh đó, câu hỏi về trách nhiệm đóng góp vẫn gây tranh cãi: liệu chỉ các quốc gia phát triển như Mỹ và châu Âu phải chịu trách nhiệm, hay các quốc gia phát thải lớn mới nổi như Trung Quốc và Qatar cũng cần tham gia?

Ngoài ra, phương thức hỗ trợ tài chính cũng là một điểm gây chia rẽ lớn, với các lựa chọn bao gồm chi tiêu trực tiếp từ chính phủ các nước phát triển, đầu tư từ khu vực tư nhân, và khoản vay từ các ngân hàng phát triển.

Từ bản thảo ban đầu dài 9 trang, văn kiện hội nghị đã tăng lên 25 trang do sự bổ sung các điều khoản và lựa chọn từ các quốc gia, khiến các cuộc đàm phán càng trở nên phức tạp hơn.

“Đây là những cuộc đàm phán cực kỳ phức tạp, đòi hỏi phải có sự can thiệp chính trị từ các bộ trưởng cấp cao trong tuần thứ hai của hội nghị,” Rob Moore, chuyên gia tài chính khí hậu tại E3G, nhận định.

Mặc dù các quốc gia đang phát triển thường chỉ trích những nước tiên tiến vì thiếu cam kết tài chính, sự chia rẽ nội bộ ngay trong nhóm cũng ngày càng rõ nét. Một số quốc đảo nhỏ yêu cầu đảm bảo nhận được hàng tỷ USD hỗ trợ, trong khi các quốc gia châu Phi ưu tiên cơ chế tiếp cận nguồn vốn rộng mở hơn.

Năm nay, các cuộc đàm phán khí hậu còn chịu tác động lớn từ cuộc bầu cử tại Mỹ. Tổng thống đắc cử Donald J. Trump, người từng gọi biến đổi khí hậu là "một trò lừa đảo," đã tuyên bố sẽ rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris ngay sau khi nhậm chức vào tháng 1/2025.

Dù vậy, chính quyền Tổng thống Biden vẫn cử một phái đoàn quy mô lớn tham dự hội nghị nhằm khuyến khích các quốc gia đạt được thỏa thuận trong năm nay.

Mỹ đã từng thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc đối phó với biến đổi khí hậu thông qua nhiều nỗ lực cả trong và ngoài nước. Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã tăng cường tài trợ để hỗ trợ các quốc gia dễ bị tổn thương trước tác động của biến đổi khí hậu, bao gồm việc cam kết đóng góp 3 tỷ USD vào Quỹ Khí hậu Xanh và ủng hộ việc thành lập Quỹ Hỗ trợ Mất mát và Thiệt hại tại COP27. Các sáng kiến này nhằm hỗ trợ những nước đang phát triển chuyển đổi năng lượng và ứng phó với thiệt hại do biến đổi khí hậu gây ra. Việc tái gia nhập Thỏa thuận Paris ngay sau khi Tổng thống Biden nhậm chức cũng khẳng định vai trò tích cực của Mỹ trong các nỗ lực toàn cầu về khí hậu.

Quan điểm giữa các nước về vấn đề tài chính khí hậu hiện đang có sự khác biệt đáng kể. Các quốc gia phát triển như Mỹ, Đức, và Nhật Bản tập trung vào các cơ chế đầu tư từ khu vực tư nhân và ngân hàng phát triển, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của các dự án bền vững mang lại lợi ích kinh tế. 

Trong khi đó, các nước đang phát triển, đặc biệt là những quốc đảo nhỏ và khu vực châu Phi, lại yêu cầu cam kết tài chính trực tiếp từ các quốc gia phát thải lớn với quy mô lớn.

“Bối cảnh địa chính trị hiện nay rất phức tạp, nhưng điều này không phải là mới,” ông Wopke Hoekstra, trưởng đoàn đàm phán của Liên minh Châu Âu, nhận định. “Tôi tin rằng, bất chấp những khó khăn, chúng ta có thể và cần phải đạt được kết quả khả quan vào cuối tuần này.”