Kết hợp tìm hiểu di sản Then với khám phá cao nguyên đá Đồng Văn
Trao đổi với báo chí chiều 4/5 tại Hà Nội, bà Nguyễn Thị Hải Nhung - Vụ trưởng Vụ Văn hóa Dân tộc (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, Liên hoan nghệ thuật hát Then-đàn Tính các dân tộc Tày-Nùng-Thái toàn quốc lần thứ VI - năm 2018 sẽ diễn ra từ ngày 12-14/5 tại TP Hà Giang (tỉnh Hà Giang).
Tháng 3/2017, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thay mặt Chính phủ ký hồ sơ "Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam" trình Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) xem xét đưa vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Đại diện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho hay, trong quan niệm dân gian, "Then" có nghĩa là "Thiên" (Trời) và được coi là điệu hát của thần tiên truyền lại. Then vừa là một loại hình nghệ thuật dân gian vừa một sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng lâu đời của người Tày-Nùng-Thái ở Việt Nam (phát triển mạnh vào thời kỳ nhà Mạc - thế kỷ 15 ở các tỉnh vùng núi phía Bắc)
Thông qua những quan niệm về Mường Trời (nơi cư ngụ của các thần linh), Mường Đất (nơi cư ngụ của con người), Mường Nước (nơi cư ngụ của Long Vương... người Tày, Nùng, Thái giải thích về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên cũng như bày tỏ ước vọng về chỗ dựa tinh thần, tạo dựng niềm tin để vượt qua những khó khan trong cuộc sống.
Trong đời sống của đồng bào Tày, Nùng, Thái, hát Then xuất hiện trong những sự kiện trọng đại như lễ cầu an, cầu mùa, giải hạn, gọi hồn... Người hát Then trong những dịp lễ, Tết là người đại diện cho cộng đồng giao tiếp với thần linh, cầu cho mùa màng tươi tốt, đời sống ấm no, hạnh phúc.
Hát Then quán xuyến toàn bộ quá trình hành lễ Then. Lời Then có khoảng 35 chương, đoạn. Tuy nhiên, tùy vào những nghi lễ, sự kiện và mục đích cụ thể, người diễn xướng sẽ lựa chọn những chương, đoạn phù hợp.
Không chỉ có vậy, hát Then còn được nhìn nhận như một loại hình diễn xướng dân gian, tích hợp nhiều bộ môn nghệ thuật như văn học, âm nhạc, múa, hội họa, trình diễn...
Nhạc cụ chính sử dụng trong hát Then là đàn Tính (hay còn gọi là Tính Tẩu). Mỗi chiếc đàn Tính bao gồm hộp đàn, mặt đàn, cần đàn, đầu đàn, ngựa đàn, dây đàn và dây đeo. Đây là phương tiện giúp người hát Then giao tiếp với thần linh. Bên cạnh đó, việc thực hành Then còn sử dụng nhiều loại đạo cụ khác như: ấn, bộ xóc nhạc, bộ gieo quẻ Âm-Dương, chuông...
Trong nghi lễ Then, lời ca có vai trò chỉ dẫn cho người xem về các hoạt cảnh, chương đoạn đang diễn ra. Âm nhạc trong Then có sự ảnh hưởng, tiếp thu các làn điệu dân ca ở từng địa phương , tạo nên sự đa dạng về màu sắc, khúc thức và tiết tấu.
