Lỗ hổng lớn trong liên kết xuất bản

 Vụ việc một lần nữa chỉ ra lỗ hổng kiểm duyệt - vốn đã lỏng lẻo - trong việc thực hiện sách liên kết giữa đơn vị tư nhân và nhà xuất bản (NXB).

Sai sót dẫn đến phản động

Cả tuần trước, giới xuất bản xôn xao trước quyết định đình chỉ rồi xử phạt lỗi sai sót trong xuất bản của cuốn “Miếng ngon Hà Nội” của Vũ Bằng do NXB Dân trí liên kết Công ty TNHH Văn hóa Minh Tân - Nhà sách Minh Thắng xuất bản. Cuốn sách nổi tiếng của nhà văn Vũ Bằng, ra đời từ những năm 60 thế kỷ trước đã qua nhiều lần tái bản, nhưng đến bản do NXB Dân trí cấp giấy phép cho Công ty Văn hóa Minh Tân - Nhà sách Minh Thắng thực hiện đã để xảy ra sai sót nghiêm trọng.

Trong sự việc làm sai lệch bản thảo “Miếng ngon Hà Nội”, Công ty TNHH Văn hóa Minh Tân - Nhà sách Minh Thắng vi phạm hành chính ở 3 điểm. Lỗi thứ nhất là làm sai lệch nội dung xuất bản phẩm liên kết “Miếng ngon Hà Nội” so với bản thảo được Giám đốc NXB Dân trí ký duyệt. Lỗi vi phạm thứ hai là phát hành xuất bản phẩm liên kết “Miếng ngon Hà Nội” khi chưa có quyết định phát hành của Giám đốc NXB Dân trí. Lỗi vi phạm thứ ba cũng là lỗi nặng nhất - thay đổi nội dung mang tính phản động ở cuối trang 210 và đầu trang 211. Cụ thể, trong trang 210 của cuốn sách “Miếng ngon Hà Nội”, đoạn văn nguyên gốc trong bản thảo được duyệt là “Ta mơ ước một ngày đất nước thanh bình, toàn dân sát cánh với nhau ăn mừng Đại Nhật bằng một bữa tiệc vĩ đại có đủ hết cả những miếng ngon Hà Nội” khi lên sách đã bị chỉnh sửa, thay đổi nội dung với mục đích xấu về chính trị. Cục Xuất bản, In và Phát hành phát hiện lỗi vi phạm nghiêm trọng của cuốn sách này, yêu cầu các bên lên làm việc và chấp hành mức xử phạt vi phạm hành chính. Ông Chu Văn Hòa - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành ký 3 quyết định xử phạt ba bên gồm NXB Dân trí, Công ty TNHH Văn hóa Minh Tân - Nhà sách Minh Thắng và DN tư nhân in Hà Phát, với tổng số tiền 270 triệu đồng và các hình thức đi kèm.

Mập mờ trách nhiệm

Sự việc của cuốn sách “Miếng ngon Hà Nội” là thể hiện những vi phạm của công tác liên kết xuất bản đang ở độ cao trào. Trong tuần qua, và dài hơn là nhiều năm trở lại đây, không ít cuốn sách có sai phạm - cả nội dung và câu chữ, chính tả đã “lọt” qua các khâu kiểm duyệt để ra thị trường. Phần lớn sách sai phạm rơi vào lượng sách liên kết xuất bản giữa các NXB và các công ty sách, nhà sách tư nhân. Vì các NXB chỉ đóng vai trò “bán” giấy phép cho các công ty tư nhân, nhà sách, sau đó phó mặc các khâu từ chọn bản thảo, biên tập, đến in ấn, phát hành... cho các đơn vị tư nhân thực hiện.

Luật xuất bản có quy định “Tổ chức, cá nhân liên kết với NXB… được đứng tên trên xuất bản phẩm và liên đới chịu trách nhiệm trước pháp luật đối với xuất bản phẩm liên kết”. Dù liên đới chịu trách nhiệm, nhưng thực tế, việc xử phạt trong các trường hợp sách bị vi phạm lâu nay hầu như chỉ dồn vào NXB, còn đơn vị liên kết khó bị quy kết trách nhiệm. Thậm chí nếu bị rút giấy phép công ty này thì họ lại lập công ty khác. Trong sự việc của “Miếng ngon Hà Nội”, NXB Dân trí không đọc duyệt sách nộp lưu chiểu và không giám sát thực thi bản thảo. Tuy nhiên, cả hai lỗi này của NXB Dân trí đều không có chế tài và khung pháp lý xử phạt, hình phạt đơn giản là nhắc nhở kiểm điểm các cá nhân liên quan.

Đại hội Xuất bản vừa được tổ chức. Ban Chấp hành khóa mới sẽ có nhiều việc phải làm, trong đó không loại trừ việc đề xuất những chính sách nghiêm khắc hơn để cơ quan quản lý điều chỉnh công tác liên kết xuất bản; vừa để bảo vệ quyền lợi các hội viên, vừa giữ sạch môi trường xuất bản đang nhiễu nhương. Việc Cục Xuất bản, In và Phát hành có động thái phạt “kịch khung”, không nương tay cho sai sót của cuốn sách “Miếng ngon Hà Nội” là dấu hiệu tốt trong quá trình ngăn chặn những vi phạm về sau.

Sai phạm lần này cảnh báo cho việc chúng ta lâu nay xem trọng hình thức liên kết xuất bản để huy động nguồn lực. Tuy nhiên, cơ chế quản lý cần phải điều chỉnh và nhận được sự ủng hộ của các ngành, các cấp hơn nữa. Tôi cho rằng, các đơn vị xuất bản nên xem đây là bài học: Đối với sách tái bản nhiều lần nếu mất cảnh giác dễ rơi vào lỗi vi phạm nghiêm trọng. Ông Chu Văn Hòa  Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành