Mừng, lo trái phiếu doanh nghiệp

Tuy nhiên, số lượng DN chậm trả gốc, lãi trái phiếu, thậm chí trì hoãn thanh toán trái phiếu đến hạn vẫn là nỗi lo lớn của nhà đầu tư và thị trường.

Báo cáo về thị trường TPDN do Công ty MBS Research vừa công bố cho thấy, thị trường này có tín hiệu khởi sắc trong quý II/2023, nhất là trong tháng 6/2023 với hơn 30.600 tỷ đồng trái phiếu được phát hành.

Lũy kế 6 tháng đầu năm 2023, khối lượng TPDN phát hành đạt 65.252 tỷ đồng, giảm 65% so với cùng kỳ năm ngoái, đây là giai đoạn khó khăn nhất của thị trường khi lượng giá trị phát hành giảm mạnh trong vòng 5 năm trở lại đây.

Trong nửa đầu năm 2023, kỳ hạn bình quân gia quyền của các trái phiếu huy động là 3,79 năm, lãi suất huy động bình quân 10.1%, cao hơn so với mức 7,9% lãi suất trung bình của năm 2022.

Hoạt động mua lại trái phiếu cũng diễn ra sôi động hơn. Tính lũy kế từ đầu năm 2023 đến nay, tổng giá trị trái phiếu được các DN mua lại trước hạn đạt hơn 115.400 tỷ đồng, tăng vọt 48% so với cùng kỳ năm 2022.

Dù có nhiều dấu hiệu phục hồi, tuy nhiên, thị trường TPDN vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro. 6 tháng đầu năm 2023, 73% DN chậm trả gốc, lãi trái phiếu là DN bất động sản.

Một rủi ro khác nữa được cảnh báo là rủi ro đạo đức. Theo báo cáo của SSI, sau sự cố Vạn Thịnh Phát cuối năm 2022, hoạt động mua lại trái phiếu của các DN BĐS diễn ra khá mạnh mẽ, nhưng đã chậm lại kể từ khi Nghị định 08/2023 về trái phiếu phát hành riêng lẻ được ban hành.

Cụ thể, hoạt động mua lại trái phiếu của DN bất động sản đã giảm xuống còn 24.700 tỷ đồng trong quý II năm 2023, từ mức cao nhất là 34.800 tỷ đồng trong quý IV năm 2022.

Ngược lại, các DN bất động sản hiện đang có xu hướng lựa chọn phương án hoãn thanh toán trả lãi trái phiếu hoặc trả nợ gốc.

Thực tế, Nghị định 08/2023 về trái phiếu phát hành riêng lẻ đã tạo ra hành lang pháp lý để tổ chức phát hành có thể hoãn trái phiếu hiện tại lên đến 2 năm hoặc chuyển đổi trái phiếu thành tài sản khác.

Tuy nhiên, Nghị định này cũng tạo ra tâm lý trì hoãn việc thanh toán trái phiếu càng lâu càng tốt từ phía nhà phát hành. Theo ước tính của SSI, số tiền gốc trái phiếu đã thành công thực hiện điều chỉnh hoãn nợ gốc/điều chỉnh lãi suất hoặc chuyển đổi trái phiếu lên tới 66.000 tỷ đồng.

Có thể thấy, thị trường TPDN Việt Nam đã trải qua giai đoạn khó khăn nhất, ít nhất trong ngắn hạn nhờ những động thái từ Chính phủ. Nhưng các giải pháp hiện tại mang tính ngắn hạn, thiên về hỗ trợ cho các tổ chức phát hành sẽ khó có thể ngay lập tức khôi phục được niềm tin của nhà đầu tư.

Vì thế, các chuyên gia khuyến nghị, cần có thêm các giải pháp khôi phục niềm tin trên thị trường TPDN. Theo đó, trong ngắn hạn, Chính phủ tiếp tục nghiên cứu thêm các giải pháp để giải quyết các vấn đề đang tồn tại như xếp hạng TPDN.

Việc nhanh chóng đưa ra danh sách xếp hạng TPDN dựa trên khả năng thanh toán sẽ là một cách tiếp cận hợp lý nhằm phân loại các tổ chức phát hành theo rủi ro và từ đó có các cách hỗ trợ khác nhau.

Mặt khác, để khôi phục nhu cầu trái phiếu và niềm tin của nhà đầu tư cá nhân, việc định hình lại cấu trúc thị trường, giảm thiểu tỷ lệ tham gia trực tiếp của các nhà đâu tư cá nhân sẽ cần được xem xét.

Trong đó, các bên tổ chức trung gian (ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ trái phiếu) sẽ cần tuân thủ các tiêu chuẩn và trách nhiệm cao hơn phân phối. Việc điều phối dòng vốn từ các nhà đầu tư cá nhân sang một kênh bảo vệ và chuyên nghiệp hơn, thay vì chỉ dựa vào một kênh phân phối đơn giản và trực tiếp như hiện tại.

Cuối cùng, cần ban hành thêm các chính sách và văn bản quy phạm pháp luật để hoàn thiện khuôn khổ về việc xử lý tài sản bảo đảm và các quy đinh về công bố vỡ nợ, cũng như các biện pháp xử lý tiếp theo.