Sáng tạo nghệ thuật Tuồng trên sân khấu hiện đại

Ra mắt công chúng Thủ đô ba đêm diễn (các ngày 2/8, 3/8 và ngày 4/8), rạp Hồng Hà của Nhà hát Tuồng Việt Nam chứng kiến hình ảnh đông đúc hiếm thấy. Rạp biểu diễn kín chỗ, thậm chí ngày 4/8 vừa qua rạp Hồng Hà cháy vé bởi lượng khách tăng đột biến. Đã từ rất lâu, các nghệ sĩ trẻ Nhà hát Tuồng Việt Nam hòa nhịp trong tinh thần mới, còn những nghệ sĩ gạo cội được sống lại một thời hoàng kim của nghệ thuật Tuồng truyền thống.

Nhìn dòng người chen chân ngoài cửa rạp cảm nhận sự chuyển biến rõ nét của nhịp sống sân khấu Thủ đô. Nếu biết sáng tạo, biết cách phát triển nghệ thuật từ giá trị cốt lõi của nghệ thuật truyền thống thì tác phẩm “ăn khách” không phải là một bài toán khó.

Nghệ thuật Tuồng vốn kén khán giả, bởi thế việc sáng tạo đòi hỏi phải vận dụng linh hoạt, vừa sáng tạo nhưng cũng giữ được nét đẹp vốn cổ. Khác biệt với những câu chuyện tái hiện chân thực các nhân vật lịch sử trên sân khấu Tuồng truyền thống, vở diễn “Đối diện với vô cùng” là sự kết hợp tổng hòa giữa chất liệu âm nhạc thể nghiệm và âm nhạc đại chúng; giữa vũ đạo âm nhạc đương đại và chất liệu nghệ thuật Tuồng. Khán giả được khơi gợi cảm xúc, mãn nhãn với tác phẩm dàn dựng công phu, đặc biệt vận dụng linh hoạt yếu tố công nghệ, ánh sáng vào trình diễn nhằm gia tăng trải nghiệm cho người xem cũng như đánh giá tác phẩm mang tính chuyên nghiệp cao, có hơi thở thời đại. Vở diễn “Đối diện với vô cùng” đã làm được điều đó.

Khai thác câu chuyện thời điểm hậu mở cửa từ năm 1986 đến năm 2000, nơi mà tính cá nhân được giải phóng nhưng sự cô đơn bao vây tâm thế con người. Theo chân cuộc đời của nhân vật chính, khán giả chứng kiến về những xung đột nội tâm trong thực tại của mỗi con người của cuộc sống thời kỳ đổi mới. Đối diện với sự hữu hạn của đời sống, cuối cùng nhân vật chính đã tìm ra được giá trị mới cho sự tồn tại.

Lấy cảm hứng từ âm nhạc truyền thống, biên đạo múa Tú Hoàng đã vận dụng sáng tạo hình thức vũ đạo Tuồng trong vở diễn đương đại. Điệu múa đặc trưng của loại hình Tuồng được thể hiện sinh động, vừa kể câu chuyện lịch sử vừa gợi mở không gian chuyển động của một đô thị hiện đại. Người dẫn dắt mạch cảm xúc nội dung là đạo diễn trẻ Nguyễn Quốc Hoàng Anh – nhà sáng lập dự án nghệ thuật “Lên Ngàn”.

Nguyễn Quốc Hoàng Anh là nghệ sĩ trẻ tích cực cùng các dự án nghệ thuật với sự kết hợp truyền thống như kèn bóp, sáo, đàn bầu, nhị và bộ gõ với âm nhạc điện tử nhằm thu hút khán giả hiện đại và gìn giữ các thể loại nghệ thuật như chèo, tuồng, chầu văn… Anh cũng là thủ lĩnh của các nền tảng như 84 Noise, Saigon Vivu, Cổ động... tạo ra một hệ sinh thái sáng tạo đa ngôn ngữ, với khát vọng tôn vinh vẻ đẹp của văn hóa bản địa. Tháng 5/2024, Nguyễn Quốc Hoàng Anh vinh dự đạt danh hiệu top 10 Gương mặt trẻ Thủ đô tiêu biểu 2024. Trước đó, Nguyễn Quốc Hoàng Anh ghi dấu ấn với nghệ thuật tuồng qua vở diễn “Sơn Hậu – Beyond the Mountain”, “Cõi thinh không”.

Thách thức của các đơn vị nghệ thuật truyền thống hiện nay là việc tiếp cận tác phẩm đến gần khán giả. Một tác phẩm được đánh giá thành công là tạo sức hút khán giả, nhờ tinh thần đổi mới, sáng tạo, nhóm bạn trẻ dự án “Lên Ngàn” đã có thổi làn gió mới cho sân khấu truyền thống Thủ đô hiện nay. Đưa nghệ thuật Tuồng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia vào năm 2014 sống lại thời kỳ hoàng kim một thời.