Tổng cục Môi trường lý giải tình trạng ô nhiễm tăng cao tại các thành phố lớn

Theo đó, liên tục trong nhiều ngày, có những thời điểm chỉ số chất lượng không khí - AQI của Hà Nội ở mức kém, ở TP Hồ Chí Minh cũng xuất hiện hiện tượng sương mù quang hóa gây cản trở tầm nhìn. Việc gia tăng mức độ ô nhiễm và hiện tượng sương mù quang hóa đã gây những ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Tại Hà Nội, báo cáo của Tổng cục Môi trường cho thấy, trong thời gian từ ngày 12/9 đến ngày 29/9, chất lượng không khí liên tục có những ngày nồng độ bụi PM2.5 vượt ngưỡng cho phép của QCVN 05:2013/BTNMT. Tuy nhiên, các thông số khác (NO2, O3, CO, SO2) vẫn nằm trong giới hạn cho phép.

Theo số liệu từ 13 trạm quan trắc tự động, liên tục trên địa bàn Thủ đô (1 trạm của Tổng cục Môi trường tại 556 Nguyễn Văn Cừ; 11 trạm của TP Hà Nội và 1 trạm của Sứ quán Mỹ) đo được trong khoảng thời gian từ ngày 12/9 đến 29/9, nồng độ bụi PM2.5 có xu hướng gia tăng trong thời gian từ ngày 12 - 17/9, sau đó giảm từ ngày 18 - 22/9 và tăng cao trở lại, duy trì liên tiếp trong các ngày từ 23 - 29/9.

Trong các ngày từ 15 - 17/9 và 23 - 29/9 có đến trên 75% giá trị PM2.5 trung bình 24 giờ của các trạm vượt tiêu chuẩn quy định. Đặc biệt, trong các ngày từ 25 - 29/9, toàn bộ các trạm đều có giá trị PM2,5 trung bình 24 giờ vượt tiêu chuẩn quy định tại QCVN 05:2013/BTNMT.

Kết quả tính toán chỉ số AQI tại các trạm trong các ngày từ 12 - 29/9 cho thấy, chỉ có 5/18 ngày có AQI ở mức trung bình (ngày 12, 18, 19, 21 và 22/9), các ngày còn lại chỉ số AQI luôn ở mức kém. AQI có xu hướng gia tăng và duy trì ở mức cao trong các ngày 23 - 29/9, nhiều trạm AQI ngày đã tăng cao gần tới mức xấu, đặc biệt trong ngày 29/9 còn ghi nhận giá trị AQI ngày của trạm Đại sứ quán Mỹ đã vượt mức xấu (AQI>200).

Cũng theo Tổng cục Môi trường đánh giá, các khoảng thời gian ghi nhận giá trị PM2.5 tăng và duy trì ở mức cao thường là đêm và sáng sớm. AQI giờ những khoảng thời gian này cũng ở mức kém, thậm chí có những giờ lên đến mức xấu.

Tuy nhiên, AQI giờ ở mức xấu chỉ có tại 1 số vị trí và có tính thời điểm. Đó là các trạm Hoàn Kiếm, Thành Công, Phạm Văn Đồng, Hàng Đậu, Minh Khai, Sứ quán Mỹ và 556 Nguyễn Văn Cừ, tập trung vào khung giờ 0h - 6h.

Đáng chú ý, Tổng cục Môi trường nhận định, qua theo dõi diễn biến từ năm 2010 đến nay cho thấy, nồng độ bụi PM10 và PM2.5 tại TP Hà Nội có xu hướng giảm. Đối chiếu với kết quả quan trắc từ trạm của Đại sứ quán Mỹ trong giai đoạn từ 2016 - 2018 cũng cho thấy xu hướng tương tự.

Theo phân tích, xu hướng biến động của PM10 và PM2.5 tại các thành phố phía Bắc Việt Nam, trong đó có Hà Nội phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện thời tiết khí hậu.

Về nguyên nhân PM2.5 tăng cao thời gian qua, do đây là thời điểm giao mùa, thời tiết thay đổi, khối không khí lạnh từ phía Bắc khuếch tán xuống phía Nam tạo nên dãy hội tụ nhiệt đới kết hợp với không khí lạnh gây hiện tượng nghịch nhiệt làm gia tăng nồng độ các chất ô nhiễm trong không khí.

Đặc biệt vào thời gian sáng sớm, là khoảng thời gian gió lặng nên khả năng phát tán các chất ô nhiễm thấp. Khi có ánh sáng mặt trời đốt nóng lớp không khí gần mặt đất, không còn hiện tượng nghịch nhiệt, bụi PM2.5 được phát tán, chất lượng không khí được cải thiện hơn. Bên cạnh đó, những ngày này, hoạt động đốt rơm rạ trong mùa thu hoạch ở khu vực ngoại thành cũng góp phần làm gia tăng nồng độ bụi PM2.5 trong không khí.

Ngoài ra, theo dõi về lượng mưa trong tháng 9 các năm từ 2013 - 2019 cho thấy, năm 2019 có lượng mưa thấp nhất, liên tiếp trong nhiều ngày (từ 21 - 30/9), toàn bộ khu vực Hà Nội không có mưa. Đây cũng có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nồng độ bụi trong không khí của Hà Nội cao đột biến trong thời gian này.

Còn tại TP Hồ Chí Minh, Tổng cục Môi trường cho biết, tháng 9/2019 cũng là thời điểm giao mùa (cuối mùa mưa, đầu mùa khô), điều kiện thời tiết bất lợi dẫn đến hiện tượng nghịch nhiệt làm giảm khả năng hòa trộn và phát tán các chất ô nhiễm trong không khí, cũng như làm xuất hiện tượng sương mù quang hóa. Chất lượng không khí cũng có những diễn biến theo chiều hướng xấu. Theo báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường TP Hồ Chí Minh, hiện tượng sương mù quang hóa xảy ra trên địa bàn TP mang tính chu kỳ vào khoảng 6 - 7 ngày trong khoảng tháng 9, tháng 10 hàng năm.

Năm nay, hiện tượng này đã xảy ra trong thời gian từ ngày 18 - 22/9. Tổng hợp kết quả quan trắc của Sở Tài nguyên và Môi trường TP Hồ Chí Minh và trạm quan trắc tự động của Lãnh sự quán Mỹ tại TP Hồ Chí Minh cho thấy, từ ngày 1 - 23/9 có sự gia tăng mạnh mẽ nồng độ bụi PM2.5 trong không khí, tuy nhiên nồng độ bụi PM2.5 phần lớn vẫn nằm trong giới hạn cho phép của QCVN 05:2013/BTNMT.

Từ diễn biến chất lượng không khí tại 2 TP lớn thời gian qua, Tổng cục Môi trường dự bái hiện tượng nghịch nhiệt vẫn có thể tiếp diễn, nồng độ bụi PM2.5 có thể vẫn tiếp tục duy trì ở mức cao tại một số thời điểm trong ngày, đặc biệt là vào buổi đêm và sáng sớm.

Do đó, người dân và đặc biệt là trẻ em, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, người mắc các bệnh hô hấp nên hạn chế ra bên ngoài, tham gia giao thông và các hoạt động ngoài trời, nếu có nhu cầu ra ngoài cần trang bị khẩu trang, đeo kính che mắt.