WB, dư địa giảm lãi suất hạn hẹp, cần duy trì chính sách tài khoá

Báo cáo Điểm lại - Cập nhật tình hình kinh tế Việt Nam, ấn bản tháng 4/2024 được WB công bố hôm nay (23/4) nhận định.

Đầu tư công nền tảng cho tăng trưởng kinh tế dài hạn

Tiêu đề của Báo cáo là “Đẩy mạnh khởi nghiệp đổi mới sáng tạo”. Đây là chuyên đề đặc biệt, nhấn mạnh vai trò thiết yếu của doanh nghiệp đổi mới sáng tạo trong việc giúp Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045.

Theo WB, sau khi trải qua giai đoạn giảm tốc trong năm 2023, nền kinh tế đang có một số tín hiệu phục hồi vào đầu năm 2024. Xuất khẩu đang phục hồi, tiêu dùng và đầu tư tư nhân trong nước cũng trên đà tăng dần. Xuất khẩu theo giá so sánh dự kiến tăng 3,5% vào năm 2024, phản ánh nhu cầu toàn cầu dần cải thiện. Ngoài ra, lĩnh vực bất động sản dự báo cũng sẽ phục hồi mạnh hơn vào cuối năm nay và năm sau, thúc đẩy nhu cầu trong nước khi các nhà đầu tư và người tiêu dùng dần lấy lại niềm tin. Tổng đầu tư và tiêu dùng tư nhân theo giá so sánh dự kiến sẽ tăng tương ứng ở mức 5,5% và 5% trong năm 2024.

Ông Sebastian Eckardt - Giám đốc Khu vực Đông Á và Thái Bình Dương của WB về kinh tế vĩ mô, thương mại và đầu tư cho biết: “Đầu tư vào các dự án hạ tầng công tạo ra nhiều lợi ích lâu dài bên cạnh việc kích thích kinh tế ngay lập tức. Nỗ lực tăng cường quản lý đầu tư công cũng sẽ giải quyết những điểm nghẽn cơ sở hạ tầng quan trọng về năng lượng, giao thông và hậu cần, vốn là nền tảng cho tăng trưởng kinh tế dài hạn của Việt Nam”.

Bà Dorsati Madani - Chuyên gia kinh tế cao cấp của WB tại Việt Nam phân tích, dự báo trên được đưa ra dựa vào giả định xuất khẩu các mặt hàng công nghiệp chế tạo sẽ phục hồi khá trong năm 2024, nhờ tăng trưởng phục hồi ở mức 8,5% so cùng kỳ năm trước vào quý IV năm 2023 và tăng 17,2% so cùng kỳ năm trước vào quý I/2024, đồng thời nhu cầu trên toàn cầu cũng đang dần được cải thiện.

Lạm phát được dự báo sẽ tăng nhẹ từ mức bình quân 3,2% năm 2023 lên 3,5% vào năm 2024. Dự báo trên phản ánh dự kiến tăng giá các mặt hàng và dịch vụ do Nhà nước quản lý, như giáo dục và y tế, tương ứng đóng góp 6,17% và 5,4% cho trọng số giỏ hàng hóa tính CPI. Mặt khác, cho dù xung đột tại Ukraine và Trung Đông vẫn tiếp diễn, giá dầu và nguyên liệu được cho là sẽ giảm nhẹ trong năm 2024. Lạm phát CPI sẽ chững lại còn 3% trong năm 2025 và 2026, dựa trên kỳ vọng giá năng lượng và nguyên liệu sẽ ổn đinh...

Bà Dorsati khuyến nghị, Chính phủ dự kiến sẽ duy trì chính sách tài khóa tương đối mở rộng trong năm 2024 để hỗ trợ nền kinh tế, nhưng sẽ quay lại chính sách tài khóa thắt chặt trong những năm tiếp theo. Trong năm 2024, bội chi ngân sách được dự báo sẽ tiếp tục được mở rộng đến 1,6% GDP, do thu ngân sách tiếp tục yếu còn chi ngân sách dự kiến sẽ tăng do dự kiến tăng lương công chức cùng với các nỗ lực nhằm tiếp tục đẩy nhanh đầu tư công. Bội chi ngân sách được dự báo sẽ giảm từ 1,6% GDP trong năm 2024 xuống còn 1,1% vào năm 2025 và giảm thêm xuống 1% vào năm 2026.

Thông qua báo cáo kỳ này, bà Dorsati cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục hỗ trợ nền kinh tế thông qua chính sách tài khóa để củng cố sự phục hồi.

Theo đó, chuyên gia WB khuyến nghị cần đẩy nhanh tốc độ triển khai các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng được tài trợ bởi nguồn lực công. Điều này sẽ giúp kích thích nền kinh tế hơn nữa, với tiềm năng tăng trưởng GDP là 0,1 điểm phần trăm cho mỗi mức tăng 1 điểm phần trăm trong đầu tư công tính theo tỷ lệ GDP. Trong khi đó, về chính sách tiền tệ, dư địa cho việc cắt giảm lãi suất thêm nữa bị hạn chế do chênh lệch lãi suất giữa thị trường trong nước và quốc tế.

Đảm bảo sự ổn định của khu vực tài chính vẫn là điều quan trọng nhất, trong đó tập trung quản lý rủi ro tiềm ẩn liên quan đến nợ xấu gia tăng, bao gồm cả nguyên nhân do giá trị tài sản giảm trên thị trường bất động sản. Vùng đệm vốn của các ngân hàng thương mại hiện tương đối mỏng và sự suy giảm của thị trường bất động sản có thể khiến nguồn vốn của các ngân hàng này sụt giảm thêm.

3 khuyến nghị giúp Việt Nam nuôi dưỡng doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

WB cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải có một môi trường thuận lợi hơn vì các rào cản chính mang tính cơ cấu vẫn tồn tại ở nhiều lĩnh vực. Chúng bao gồm các rào cản pháp lý, thiếu hụt kỹ năng ngày càng tăng, tỷ lệ hấp thụ công nghệ thấp và những thách thức trong việc tiếp cận nguồn tài chính giai đoạn đầu.

Chuyên gia WB nêu 3 khuyến nghị giúp Việt Nam nuôi dưỡng doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Thứ nhất, đổi mới chương trình hỗ trợ hệ sinh thái quan trọng (Chương trình 844) theo hướng xây dựng các doanh nghiệp sẵn sàng nhận đầu tư. Hoạt động này bao gồm cải thiện các cơ chế hỗ trợ, tạo thuận lợi cho các nhà quản lý quỹ tư nhân để thành lập các quỹ đầu trong nước và nâng cao năng lực của các bên liên quan đến hệ sinh thái như vườn ươm (incubator) và hỗ trợ phát triển ý tưởng (accelerator).

Thứ hai, đẩy nhanh cải cách nhằm giải quyết các rào cản pháp lý đối với các quỹ đầu tư trong nước (Nghị định 38 về đầu tư cho doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo) và đơn giản hóa các thủ tục tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư từ bên ngoài vào Việt Nam và ngược lại, đặc biệt là đầu tư vào các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Thứ ba, tăng cường sự đóng góp của giới học thuật và nghiên cứu công lập. Tạo điều kiện cho các trường đại học và các tổ chức nghiên cứu công để đóng góp cho các công ty khởi nghiệp, thông qua các vườn ươm, hỗ trợ phát triển ý tưởng, trung tâm đào tạo khởi nghiệp được đổi mới (thông qua các mô hình hợp tác công tư).

Khu vực nghiên cứu công có thể đóng vai trò lớn hơn bằng cách hiện đại hóa khuôn khổ sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ, khen thưởng những nỗ lực nghiên cứu có tiềm năng thương mại hóa và xây dựng năng lực của các trường đại học và tổ chức nghiên cứu để chuyển giao công nghệ một cách hiệu quả cho các công ty khởi nghiệp.