Đánh thức tiềm năng di sản công nghiệp

Đây không chỉ là các hoạt động cụ thể hóa cam kết với UNESCO về việc tham gia mạng lưới Thành phố sáng tạo thế giới, mà còn nhằm khơi thông dòng chảy di sản, nhất là các di sản công nghiệp thành không gian sáng tạo.

Theo góc nhìn cơ học, các nhà máy cũ như: Nhà máy xe lửa Gia Lâm, Nhà máy phích nước Rạng Đông, Nhà máy bia Hà Nội… sẽ phải di dời ra khỏi nội đô. Kiến trúc, quang cảnh với lịch sử ít nhất 50 năm, nhiều cũng là hơn 100 năm, thể hiện một dòng chảy phát triển của Hà Nội một thời sẽ nhường chỗ cho các chức năng khác.

Thế nhưng, với góc nhìn văn hóa, níu giữ giá trị di sản đô thị ở mọi góc độ, Nhà máy xe lửa Gia Lâm và các ga tàu hỏa sẽ được cải tạo thành các tổ hợp sáng tạo nhằm đánh thức di sản để tạo ra hệ giá trị mới phục vụ phát triển Thủ đô. Đây là điểm nhấn chính trong khuôn khổ Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2023 nhằm khơi dòng chảy di sản, nhất là các di sản công nghiệp thành không gian sáng tạo đặc sắc.

Nhà máy xe lửa Gia Lâm lần đầu được biết đến với tư cách một tổ hợp sáng tạo nghệ thuật độc đáo nhờ vào việc cải tạo, thiết kế, sắp đặt các không gian nhà xưởng, kho bãi thành những không gian nghệ thuật, đồng thời với việc tổ chức hàng loạt hoạt động sáng tạo. Ngoài ra, công chúng còn được trải nghiệm những chuyến tàu di sản ga Hà Nội - Long Biên - Gia Lâm. Tuyến tàu trải nghiệm kết nối hai bên bờ sông Hồng, xuất phát từ Ga Hà Nội, đến ga Long Biên, qua cầu Long Biên và kết thúc tại ga Gia Lâm, từ đó khách tham quan đi bộ đến Nhà máy xe lửa Gia Lâm để tham gia các hoạt động sáng tạo.

Tháp nước Hàng Đậu là công trình ra đời trước di sản cầu Long Biên. Với những người am hiểu lịch sử Hà Nội sẽ nhớ rõ công năng và vai trò lịch sử của tháp nước này. Khi chức năng cấp nước sinh hoạt của công trình không còn, công trình trở thành một di sản xong lại bị lãng quên, vì chẳng mấy ai có cơ hội khám phá. Có lẽ phải đợi đến Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội năm 2023, Tháp nước Hàng Đậu mới lần đầu tiên mở cửa đón khách. Nơi đây trở thành nơi trưng bày Không gian sắp đặt Nước và Di sản Tháp nước Hàng Đậu. Qua đó đưa công chúng tới những chiều không gian tiềm thức trong bản thể, đánh thức mối quan hệ của con người đô thị với môi trường tự nhiên.

Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2023 bao gồm các Tuyến mạng lưới với rất nhiều các hoạt động diễn ra dọc theo dòng sông Hồng và khắp nơi trong TP cùng sự tham gia của các quận, huyện, thị xã và các không gian sáng tạo… Tuyến trải nghiệm của Lễ hội được kỳ vọng sẽ mang lại những giá trị và sức sống mới cho di sản nói riêng và Hà Nội nói chung trong quá trình tái thiết đô thị, thực hiện Chiến lược phát triển Công nghiệp văn hóa Thủ đô – Hướng đến phát triển bền vững.

Sẽ còn rất nhiều công trình di sản công nghiệp khác của Hà Nội trở thành nơi kết hợp hài hòa giữa kiến trúc, nghệ thuật đường phố, trưng bày, trở thành một phần chính trong nghệ thuật đời sống. Những hoạt động sáng tạo trên nền di sản công nghiệp thực sự là cơ hội tạo ra những trải nghiệm mới, biến di sản công nghiệp thành tổ hợp văn hóa sáng tạo. Với tầm nhìn này, Hà Nội đang biến nhiều di sản công nghiệp khác hoàn toàn có thể trở thành tổ hợp văn hóa sáng tạo hấp dẫn.