Doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, xuất khẩu cá ngừ khó cán mốc "tỷ đô"

Hiệp Hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam cho biết, trong tháng 3/2024, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam tăng 17%, đạt gần 84 triệu USD. Lũy kế 3 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu (XK) cá ngừ của Việt Nam đạt 215 triệu USD, tăng 19% so với cùng kỳ năm 2023, nhưng thấp hơn 17% so với năm 2022. Với tốc độ này và những khó khăn mà ngành cá ngừ đang đối mặt, dự kiến năm nay XK cá ngừ khó cán mốc “tỷ đô” như năm 2022.

Theo số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sản lượng khai thác biển trong 3 tháng đầu năm 2024 ước đạt 833,6 nghìn tấn, giảm nhẹ 0,1% so với cùng kỳ năm 2023. Tính riêng về cá ngừ, sản lượng khai thác 3 tháng đầu năm 2024 tại 3 tỉnh trọng điểm về khai thác cá ngừ ước đạt 5.392 tấn, giảm nhẹ 0,8% so với cùng kỳ năm trước, trong đó: tại Phú Yên ước đạt 1.008 tấn, ước giảm 12% so cùng kỳ; tại Bình Định ước đạt 3.916 tấn, tăng 4%; tại Khánh Hòa ước đạt 368 tấn, giảm 12% .

XK sang các thị trường chính không ổn định

Tính đến hết tháng 3/2024, cá ngừ của Việt Nam đã xuất được sang 86 thị trường trên thế giới. Trong đó, XK sang các thị trường chính là Mỹ, EU, khối các nước tham gia Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Israel, Nga, Philippines, Hàn Quốc và Thái Lan chiếm tới 90% tổng kim ngạch XK.

Tại thị trường Mỹ, XK cá ngừ đã tăng trở lại trong tháng 3, tăng 16% đạt hơn 32 triệu USD. Xuất khẩu các nhóm mặt hàng cá ngừ của Việt Nam sang thị trường này đều tăng trưởng tốt trong 3 tháng đầu năm 2024, trừ loin cá ngừ hấp đông lạnh mã HS16.

Cùng với Mỹ, các đơn hàng sang EU đang tăng trở lại trong tháng 3, đạt 19 triệu USD, tăng 30%. XK cá ngừ sang Italy và Đức, hai thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam trong khối này, tiếp tục tăng trưởng tốt. Tuy nhiên, nhiều thị trường trong khối EU như Hà Lan, Tây Ban Nha, Lithuania… đang giảm nhập khẩu từ Việt Nam.

XK sang Israel và Canada cũng đang tiếp tục tăng tốc trong tháng 3 này, với tốc độ tăng trưởng lần lượt là 95% và 143%.

Sau một thời gian bất ổn, XK sang thị trường Nga cũng đang tăng liên tục trở lại từ cuối năm 2023. Riêng tháng 3/2024, XK cá ngừ sang Nga tăng 4% so với cùng kỳ năm 2023. Tính lũy kế 3 tháng đầu năm, XK sang thị trường này tăng 65%, đạt gần 9 triệu USD. Con số này đã đưa Nga trở thành thị trường XK cá ngừ đơn lẻ lớn thứ 4 trong quý 1/2024.

Tuy nhiên, XK sang nhiều thị trường chính khác trong tháng 3 lại không khả quan, như Nhật Bản giảm 18%, Mexico giảm 38%, Chile giảm 34% và Thái Lan giảm 78%. Chính vì thế, tốc độ tăng trưởng XK cá ngừ của Việt Nam trong tháng 3 chưa được cao.

Doanh nghiệp cá ngừ đối mặt với nhiều khó khăn

Theo Vasep, trong khi nhiều dự báo cho thấy thị trường cá ngừ toàn cầu sẽ phục hồi, ngành cá ngừ Việt Nam lại tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức có thể kìm hãm sự tăng trưởng XK trong thời gian tới.

Cụ thể, giá cá ngừ nguyên liệu tại Bangkok đã giảm xuống mức thấp nhất trong 3 năm qua, nhưng căng thẳng tại Biển Đỏ vẫn tiếp tục gia tăng. Có thể trong quý 1/2024, điều này chưa ảnh hưởng nhiều tới XK nhưng với tốc độ gia tăng giá cước phí vận chuyển như hiện nay và thời gian giao hàng kéo dài sẽ khiến cho DN gặp nhiều khó khăn, nhất là vấn đề về vốn.

Bên cạnh đó, những vướng mắc liên quan đến thủy sản khai thác và quy định chống khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) cũng đang khiến cho hoạt động sản xuất và XK của DN gặp nhiều khó khăn.

Cụ thể, tình trạng thời gian cấp Giấy xác nhận nguyên liệu khai thác (S/C) của các cảng cá kéo dài hàng tháng đang gây ảnh hưởng lớn tới sản xuất, kinh doanh của DN.

Yêu cầu DN nhập khẩu thủy sản không trộn lẫn nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu, với nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác trong nước vào cùng một lô hàng xuất khẩu, một nội dung trong Nghị định 37/2024/NĐ-CP mới ban hành ngày 4/4/2024 của Chính phủ cũng đang khiến cho DN quan ngại... Nhất là trong bối cảnh, nguồn nguyên liệu trong nước giảm, DN cá ngừ phải gia tăng nhập khẩu cá ngừ từ bên ngoài để đáp ứng các đơn hàng.