FTA Việt Nam - EAEU: Cơ hội đi cùng thách thức

Tuy nhiên, chặng đường đó vẫn nhiều thách thức, với những quy định “không giống ai” của thị trường này .

Thị trường đầy tiềm năng

Cơ hội cho các DN Việt Nam khi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EAEU (VN-EAEU FTA) có hiệu lực (từ ngày 5/10/2016) được cho là rất lớn, bởi tổng dân số của khối liên minh này là gần 200 triệu người, giá trị tổng GDP hơn 2.200 tỷ USD. Đặc biệt, khi thuế quan giảm về 0% thì một loạt các mặt hàng của Việt Nam như thủy sản, đồ gỗ, dệt may… sẽ được hưởng lợi ngay lập tức.

Một trong những ngành hàng được coi có lợi thế rất lớn của Việt Nam là thủy sản. Theo ông Trương Hoàng Hải - Tổng Thư ký Hiệp hội DN ngành công nghiệp hỗ trợ TP Hà Nội (HANSIBA), thủy sản của Việt Nam có lợi ngay khi thuế bằng 0%. Chỉ cần đảm bảo tôm, cá… không có dư lượng kháng sinh, đảm bảo vệ sinh, giao hàng chuẩn, chất lượng ổn định, chắc chắn Việt Nam có thể xuất khẩu (XK) vững chắc vào thị trường này.

Chế biến tôm tại Công ty CP Thực phẩm thủy sản Cà Mau.      Ảnh: Hùng Thập

Trong khi đó, chia sẻ về những cơ hội và thách thức của DN khi Việt Nam tham gia VN - EAEU FTA, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) chỉ ra những thách thức mà DN gặp phải, đó là sự cạnh tranh gay gắt với các mặt hàng nhập khẩu từ chính EAEU để đứng vững trên "sân nhà". Để tranh thủ được những lợi ích từ FTA này mang lại, ông Khanh cho rằng, Chính phủ chỉ mở ra cơ hội, còn tận dụng được cơ hội này hay không là do DN. Thực tế thời gian qua, đa phần các DN chưa quan tâm tới các cơ hội mà các FTA mang lại.

Lưu ý những quy định “không giống ai”

Điều quan trọng và đáng chú ý trong VN - EAEU FTA là cơ chế phòng vệ được đưa ra đối với dệt may, đồ gỗ, vì khi thuế về 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực, nhất là với lĩnh vực dệt may, EAEU không yêu cầu quy tắc xuất xứ dệt, sợi. Như vậy, các DN Việt Nam có thể XK ngay lập tức với mức thuế đang từ trên 20% xuống còn 0%. Tuy nhiên, ông Khanh cảnh báo, một chiếc áo đang từ 10 USD giảm còn 8 USD, mức này mới nhìn có vẻ ổn, song lại tiềm ẩn nhiều… bất ổn. Với khả năng của Việt Nam, đang XK vào Mỹ với thuế suất 18 - 25% mà vươn từ vị trí thứ 6 lên thứ 2, làm giảm thị phần của Trung Quốc từ 60% xuống còn 42%. Nên các nước EAEU lo ngại nếu họ mở thị trường cho dệt may, đồ gỗ của Việt Nam sẽ gây khó khăn cho DN trong khối. “Vì thế, họ yêu cầu nếu giá trị kim ngạch XK của Việt Nam sang thị trường này tăng gấp 2 lần kim ngạch của 3 năm (2011, 2012, 2013) cộng lại thì ngay lập tức họ cho mức ngưỡng. Họ sẽ đề nghị kiềm chế, nếu không sẽ ngừng ưu đãi và quay trở lại mức thuế cũ 20%. Đó là điều DN Việt Nam cần chú ý” – ông Khanh nhấn mạnh và khuyến cáo DN Việt Nam cần cẩn trọng.

Không chỉ đưa ra cơ chế ngưỡng, EAEU còn đưa ra những nguyên tắc về quy tắc xuất xứ “không giống ai”. Theo ông Khanh, do lo sợ DN Việt Nam lợi dụng quy tắc xuất xứ hoặc sử dụng “thủ thuật” để thay đổi quy tắc xuất xứ nên họ đưa ra quy tắc chặt hơn cả Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Theo đó, EAEU chỉ cho phép vận chuyển trực tiếp, không cho phép chia nhỏ lô hàng. Đây sẽ là vấn đề vướng mắc đối với các tập đoàn đa quốc gia, bởi những tập đoàn này làm theo dây chuyền cung ứng, trong khi EAEU yêu cầu vận chuyển trực tiếp (cả công vận chuyển) từ Việt Nam sang Nga thì mới được coi là đáp ứng quy tắc xuất xứ. Cùng với đó, phía đối tác còn yêu cầu chặt về chứng nhận xuất xứ, nếu không sẽ bị tạm ngừng ưu đãi. Đây cũng là trở ngại lớn mà bất cứ DN nào XK sang thị trường này cũng cần phải lưu ý để hạn chế thấp nhất những tổn thất có thể xảy ra.